| dbo:abstract
|
- يمثل العصر الذهبي البولندي فترة النهضة في بولندا ودوقية ليتوانيا الكبرى، استمر من أواخر القرن الخامس عشر حتى وفاة الملك زغمونت الثاني أوغست، آخر ملوك أسرة ياغيلون، في 1572. يرى بعض المؤرخين أن العصر الذهبي البولندي استمر حتى منتصف القرن السابع عشر، عندما اجتاحت انتفاضة شميلنكي (1648-1657) والغزو السويدي الكومنولث البولندي الليتواني. خلال العصر الذهبي، أصبح الكومنولث واحدة من أكبر الممالك في أوروبا، إذ امتد من إستونيا الحديثة في الشمال إلى مولدافيا في الشرق وبوهيميا في الغرب. نما الكومنولث في القرن السادس عشر إلى ما يقارب مليون كيلومتر مربع، وبلغ عدد سكانه 11 مليون نسمة. ازدهر بسبب صادراته الكبيرة من الحبوب والخشب والملح والقماش إلى أوروبا الغربية عبر موانئ بحر البلطيق غدانسك والبلنغ وريغا وميميل (كلايبيدا) وكونيغسبرغ. وشملت المدن الرئيسة في الكومنولث بوزنان وكراكوف ووارسو ولفيف وفيلنيوس وتورون، ولفترة من الزمن في القرن السابع عشر، كييف. استطاع جيش الكومنولث الدفاع عن المملكة في وجه الغزو الأجنبي، وانخرط أيضًا في حملات عدوانية ضد جيران بولندا. تلا ذلك الاستقطاب البولوني في المناطق المسيطر عليها، على الأقل بين الطبقات السياسية المؤثرة، وأصبحت اللغة البولونية لغة التواصل المشترك في أوروبا الوسطى والشرقية. كان الكومنولث في عصره الذهبي واحدًا من أقوى الدول في أوروبا. تمتع بنظام حكم فريد، عرف باسم «الحرية الذهبية»، الذي يعتبر جميع النبلاء (طبقة الشلختا)، بغض النظر عن أوضاعهم الاقتصادية، متساوين ويتمتعون بحقوق قانونية وامتيازات واسعة. من سمات هذا النظام حق النقض الحر (ليبيروم فيتو)، الذي استخدم أول مرة في 1653. شكل النبلاء، الذين يضمون الشلختا والأقطاب، نحو 8-10% من سكان الكومنولث. (ar)
- The Polish Golden Age was the Renaissance period in Poland and the Grand Duchy of Lithuania, roughly corresponding to the period of rule of the King Sigismund I the Old and his son, Sigismund II Augustus, the last of the Jagiellonian Dynasty monarchs, until his death in 1572. Some historians reckon the Polish Golden Age to have continued to the mid-17th century, when the Polish–Lithuanian Commonwealth was ravaged by the Khmelnytsky Uprising (1648–57) and by the Swedish and Russian invasion. During its Golden Age, the Commonwealth became one of the largest kingdoms of Europe, stretching from modern Estonia in the north to Moldavia in the east and Bohemia in the west. In the 16th century the Commonwealth grew to almost 1 million km2, with a population of 11 million. It prospered from its enormous grain, wood, salt, and cloth exports to Western Europe via the Baltic Sea ports of Gdańsk, Elbląg, Riga, Memel, and Königsberg. The Commonwealth's major cities included Poznań, Kraków, Warsaw, Lviv, Vilnius, Toruń, and, for a time in the 17th century, Kiev and Smolensk. The Commonwealth army was able to defend the realm from foreign invasion, and also participated in aggressive campaigns against Poland's neighbors. As Polonization followed in conquered territories, at least among the politically influential classes, the Polish language became the lingua franca of Central and Eastern Europe. During its Golden Age, the Commonwealth was regarded as one of the most powerful states in Europe. It had a unique system of government, known as Golden Liberty, in which all the nobility (szlachta), regardless of economic status, were considered equal and enjoyed extensive legal rights and privileges. One of the system's features was the liberum veto, used for the first time in 1653. The nobility, comprising szlachta and magnates, made up some 8-10% of the Commonwealth's population. (en)
- Masa Keemasan Polandia merujuk pada zaman Jagiellon pada abad ke-15 hingga pertengahan abad ke-17 merupakan masa keemasan Polandia. Pada tahun 1648 Persemakmuran Polandia-Lithuania dibinasakan oleh Pemberontakan Khmelnytsky, yang mengakhiri Zaman Keemasan Polandia.
* l
*
* s (in)
- Le Siècle d'or polonais correspond à l'époque s'étendant du XVe siècle au milieu du XVIIe siècle. La Pologne était alors un pays étendu et prospère. Au milieu du XVIe siècle, sa superficie était de 990 000 km2 et elle comptait environ 11 millions d’habitants. La Pologne était alors le plus grand pays d’Europe et le fournisseur principal de denrées (bois, blé, bétail…) à l’Europe de l'Ouest, où le besoin en ressources agricoles était important. L’artisanat était aussi en plein essor et contribuait à l’expansion et la multiplication des villes. L’essor économique contribua par ailleurs à un essor culturel découlant de l’influence de la Renaissance et de la Réforme protestante. C’est avant tout l’époque de Nicolas Copernic, fondateur du système héliocentrique et de la théorie de la fondation du monde. C’est aussi l’époque des grands écrivains politiques et religieux, contribuant à l’essor de la littérature, tels qu'Andrzej Frycz Modrzewski, Piotr Skarga, Jan Kochanowski, Łukasz Górnicki, Mikołaj Rej ou encore Johannes Dantiscus. L’architecture florissante conduit à l’établissement d’un style Renaissance polonais. Sur le plan international, la République des Deux Nations (Rzeczpospolita) a une influence forte. Alors que la majeure partie des pays européens s’enfonce dans la monarchie absolue, la Pologne développe un régime démocratique qui s'appuie sur la noblesse. Cette dernière est la représentante de la Nation et une monarchie parlementaire est instaurée.
* Portail de la Pologne
* Portail du Moyen Âge tardif
* Portail de la Renaissance
* Portail du XVIIe siècle (fr)
- Con secolo d'oro polacco ci si riferisce al periodo rinascimentale in Polonia e nel Granducato di Lituania che durò dalla fine del XV secolo fino alla morte di Sigismondo II Augusto, l'ultimo membro della dinastia degli Jagelloni, nel 1572. Alcuni storici affermano che l'età dell'oro continuò fino alla metà del XVII secolo, quando nel 1648 la Confederazione polacco-lituana fu devastata dalla rivolta di Chmel'nyc'kyj e dall'invasione svedese. Durante tale florido periodo storico, la Confederazione divenne uno dei più estesi regni d'Europa, inglobando terre che andavano dall'odierna Estonia a nord, verso la Moldavia a est e la Boemia a ovest. Nel XVI secolo, la Confederazione copriva quasi 1 milione di km² e contava una popolazione di 11 milioni. Il paese prosperò grazie alle ingenti esportazioni di grano, legno, sale e stoffa verso l'Europa occidentale attraverso i porti del Mar Baltico di Danzica, Elbląg, Riga, Memel e Königsberg. Le città principali della regione risultavano, oltre a quelle appena citate, Varsavia, Cracovia, Poznań, Leopoli, Vilnius, Toruń e Kiev, detenuta per breve tempo nel XVII secolo. L'esercito confederato riuscì a difendere i domini dalle invasioni straniere, effettuando anche delle campagne di aggressione contro i vicini della Polonia. Poiché la polonizzazione era implicita nei territori conquistati, l'idioma polacco fiorì e divenne la lingua franca dell'Europa centrale e orientale. Durante tale periodo storico, la Confederazione era considerata uno degli stati europei più potenti: il sistema di governo era un unicum nel continente ed era noto come libertà dorata, un sistema in cui tutti i nobili (szlachta), indipendentemente dal loro status economico, godevano dello stesso status legale oltre che di ampi diritti e privilegi. Tra i meccanismi più conosciuti si può sicuramente menzionare il Liberum veto, usato per la prima volta nel 1653, attraverso cui anche un solo membro del parlamento poteva bloccare l'iter legislativo. La nobiltà, che si componeva di magnati e di aristocratici polacchi e lituani, costituiva circa l'8-10% della popolazione complessiva. (it)
- Wiek XVI jest nazywany złotym wiekiem dziejów Polski. W połowie tego wieku państwo polsko-litewskie obejmowało prawie 1 mln km² powierzchni i liczyło około 11 milionów mieszkańców, będąc jednym z największych (wraz z Rosją oraz Imperium Osmańskim) państw Europy, potęgą polityczną, militarną i ekonomiczną, dostawcą drewna i produktów rolnych do zachodniej Europy (przez to nazywane także spichlerzem Europy). Transport towarów odbywał się Wisłą, eksportowane były przez Gdańsk, a dostarczały je rozrastające się folwarki pańszczyźniane. Rozwijało się także rzemiosło i handel, wzrastała liczba i wielkość miast. Rozwój gospodarczy sprzyjał rozwojowi kultury, wyznaczanemu przez renesansowy humanizm i reformację. Polacy osiągnęli w nauce i sztuce poziom europejski. Działali wtedy: pisarze polityczni Andrzej Frycz Modrzewski, Piotr Skarga, poeci Jan Kochanowski, Łukasz Górnicki, Jan Dantyszek, Mikołaj Rej, który pierwszy porzucił łacinę na rzecz języka polskiego oraz Mikołaj Kopernik, który udowodnił prawdziwość heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego. Swoje miejsce w historii znalazł również Stańczyk, nadworny błazen króla Zygmunta I Starego. W budownictwie rozwinął się polski styl renesansowy. Jego najlepsze osiągnięcia to Kaplica Zygmuntowska na Wawelu i krużganki arkadowe wokół dziedzińca na Wawelu oraz attyki na mieszczańskich kamieniczkach w Kazimierzu Dolnym, Krakowie, Zamościu i wielu innych miastach. Na arenie międzynarodowej Rzeczpospolita Obojga Narodów miała silną pozycję. Gdy w innych krajach europejskich rozwijał się absolutyzm, w Polsce tworzył się ustrój demokracji szlacheckiej. Panująca szlachta utożsamiała się z narodem, a pojęcie „Rzeczpospolita” oznaczało nie republikę, lecz monarchię parlamentarną szlacheckiej wspólnoty. Z praw stanowych najważniejsze były prawa nietykalności osobistej, nienaruszalności mienia, również wolności wyznania, ale tylko dla stanu szlacheckiego. Szlachta obejmowała 8–10% ludności, a składały się na nią: gołota – bez żadnej majętności, szlachta zagrodowa – pracująca na swych gospodarstwach, średnia – posiadająca do kilku, kilkunastu wsi, magnateria polska – z posiadłościami nawet kilkuset wsi, osiedli i miast. Mieszczaństwo było bardzo silnie zróżnicowane pod względem zamożności. Bogatsi budowali okazałe kamieniczki z podcieniami, ich dzieci uczyły się w gimnazjach humanistycznych, a nawet na zagranicznych uniwersytetach. Parający się rzemiosłem rękodzielniczym, czy drobnym handlem oraz wyrobnicy żyli w ubóstwie. Znaczną rolę w miastach odgrywali Żydzi, którzy od połowy XIV w. napłynęli falami z zachodniej Europy, gdzie okresowo występowały prześladowania. Za Kazimierza Wielkiego uzyskali oni poważne przywileje osadnicze, jakie ułatwiały im działalność gospodarczą, zwłaszcza handel i rzemiosło oraz nabywanie gruntów i nieruchomości. Żydzi pełnili funkcję pośredników pomiędzy miastem a wsią, pomiędzy szlachtą i mieszczaństwem a chłopstwem. Prowadzili karczmy, gorzelnie, handel jarmarczny i domokrążny, trudnili się lichwiarstwem (pożyczkami na procent), byli dzierżawcami i zarządcami majątków szlacheckich itp. Natomiast sytuacja kmieci, stosunkowo dobra na początku stulecia, pogarszała się stopniowo, wskutek narastających obciążeń pańszczyźnianych. Rosła nędza chłopów, jej wyznacznikiem były kurne chaty z drewna, chrustu i gliny, kryte słomą, oraz legowiska do spania na zapiecku. Toteż liczni chłopi uciekali z pańszczyźnianych wsi i osiedlali się w Karpatach, borach mazowieckich, a potem głównie na Ukrainie. Tam przyłączali się do buntów, wzniecanych przez Kozaków przeciwko dworom szlacheckim i magnackim. Za panowania Zygmunta I Starego dotarły również do Rzeczypospolitej reformatorskie nauki Marcina Lutra i Jana Kalwina z zachodniej Europy. Już w latach dwudziestych luteranizm przyjęty został w Gdańsku, a kalwinizm stał się od połowy XVI w. popularny w kręgach szlachty w Małopolsce i na Litwie. Jednym z odłamów tego wyznania byli bracia polscy, których potocznie nazywano „arianami”. Ich głównym ośrodkiem religijno-społecznym do 1638 r. było miasto Raków na Kielecczyźnie, gdzie posiadali drukarnie, gimnazjum i kilka zborów. Natomiast za Zygmunta II Augusta zawitała do Korony także kontrreformacja. Jej realizatorami stały się przede wszystkim nowo powstałe zakony jezuitów i zakładane przez nich liczne szkoły średnie (kolegia jezuickie), nawracające braci polskich z powrotem na katolicyzm. XVII wiek bywa określany jako Srebrny wiek. (pl)
- Den polska guldåldern eller Det Gyllene Seklet (Zloty Wiek) pågick under 1500-talet och sammanfaller med den polska stormaktstiden från sent 1300-tal till mitten på 1600-talet. Perioden kan sägas vara krönet på den polska stormaktstiden. Under denna "guldålder" växte Polen på den ekonomiska, politiska, militära och kulturella scenen och var något av ett kulturellt drivhus för Central- och Östeuropa, särskilt Ryssland anammade de polska framstegen inom arkitektur och urbanisering. Sverige påverkades av polsk musik (Gustav Vasa hade polska hovmusiker) och danser (polonäser, polskor och mazurkor). Polen var ett av Europas största, folkrikaste och välmående länder tack vare personalunionen med storfurstendömet Litauen som 1569 förvandlades till en realunion, vilket skapade det Polsk-Litauiska Samväldet. Vid det polska hovet uppehöll sig vetenskapsmän, poeter och konstnärer och kockar från Italien och Frankrike vilket formade den polska kulturen. I Gdansk byggdes det till exempel upp en Shakespeare-teater som årligen fick besök av gästspelande trupp från London. Även de polska författarna, tex Mikołaj Rej och Jan Kochanowski - som nu övergav latinet för polska - nådde tidigare oanade litterära höjder och utvecklade det polska språket. En av de mest kända inhemska polska vetenskapsmännen under denna tid var Mikolaj Kopernik eller Copernicus. Perioden kännetecknades av en stor tolerans och genorisitet mot oliktänkande som var närmast unik i det samtida Europa som slets sönder av religionskrig , förföljelser och konflikter.Många judiska, armeniska, muslimska och protestantiska flyktingar som förföljdes i omkringliggande stater fick en fristat i det toleranta Polen. Den polska kronans ekonomiska förvaltande av statens inkomster under 1500-talet försvårades dock av den mäktiga adeln (szlachtan) som beskar kungarnas makt och blev i det närmaste helt fria från skattebetalande. Detta i kombination med inrikespolitiska kriser och militära konflikter med yttre fiender som i princip oavbrutet pågår hela 1600-talet åderlåter både den polska ekonomin och kulturen. Det polsk-litauiska samväldet försvagas under hela 1600- och 1700-talet så till den milda grad att riket slutade existera i och med att det delades mellan grannarna Österrike, Preussen och Ryssland. (sv)
|
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
