| dbo:abstract
|
- La falsabilitat és un principi important en ciència, filosofia de la ciència i epistemologia, enunciat per Popper per garantir la validesa d'una teoria científica, segons el qual una teoria no podrà ser considerada com a ben formada o científica si no compleix aquesta propietat. El concepte de falsabilitat ha arrelat fortament i és comunament acceptat com un criteri vàlid per jutjar la respectabilitat d'una teoria, si no és falsable (cal tenir molt clar que ni "falsabilitat" vol dir "falsedat" ni "falsable" vol dir "fals"). Una proposició és falsable quan pot ser refutada per una observació, encara que si la proposició és certa no arribarà a produir-se mai aquesta observació. Així, les teories han d'estar formulades de tal manera que permetin la comprovació amb la realitat, és a dir, que no siguin formulacions que depenguin de creences sinó de l'observació. És un dels pilars bàsics de l'escepticisme científic. Com assenyala Karl Popper, si una proposició teòrica o hipòtesi no pot ser objecte d'un control que es pot falsar, llavors el teòric que pot suggerir avançat d'aquesta, qualsevol altra concepció sense la possibilitat de contradicció: la hipòtesi inicial pot conduir a conclusions sense poder refutar.Dit en altres paraules: Mètode hipoteticodeductiu: es fa una hipòtesi, de la qual es dedueixen unes conseqüències. Llavors, es mira si aquestes coincideixen amb la realitat. A partir d'aquí, o bé es pot confirmar la hipòtesi, considerant-la vàlida, tot i que no certa (potser la causa n'és una altra, però de moment es creu que és aquesta), o bé es refà la hipòtesi amb la constatació negativa, de manera que tan sols se'n pot plantejar una altra. (ca)
- Falzifikovatelnost (častěji vyvratitelnost nebo zpochybnitelnost) je ve filosofii vědy vlastnost takového tvrzení, hypotézy nebo teorie, které je principiálně možné vyvrátit, například experimentem. Jinak řečeno, tvrzení nebo teorie je falzifikovatelná tehdy, pokud víme, jak by se dala vyvrátit čili negovat. Teorie, kterou experimenty potvrzují, sice platí, ale jen dokud ji nějaký experiment nevyvrátí. Problémem falzifikovatelnosti se především zabýval rakouský filozof kritického racionalismu Karl R. Popper, který zdůraznil, že žádný počet pokusných potvrzení nemůže vědeckou teorii definitivně dokázat. Na rozdíl od verifikace, která je vždy jen částečná, pouze falzifikace může být definitivní. Ve skutečnosti se jedná o podmínku testovatelnosti a vyvratitelnosti hypotéz a teorií. Princip, který takto formuloval, se podle něj nazývá Popperova břitva – „Vědecké teorie jsou ověřitelné. Ověřitelné teorie je možné na základě ověřovacího postupu zamítnout (a nahradit teoriemi jinými).“ (cs)
- تُعتبر أية إفادة افتراضية، أو فرضية، أو نظرية قابلة للدحض –(في الإنكليزية: falsifiable) من «قابلية الدحض» (في الإنكليزية: falsifiability) أو يمكن تفنيدها (في الإنكليزية: refutable من refutability)– إذا أمكن نقضها بافتراض أساسي، يجب أن يتوافق بدوره مع مشاهدة حقيقية ليُعتبر دحضاً صحيحاً، أو قد يعود لمشاهدة افتراضية فيُعد خاطئاً. على سبيل المثال، يُعتبر الادعاء بأن «كل البجع لونه أبيض» قابلاً للدحض لأنه نُقض من قبل الافتراض الأساسي التالي: «في عام 1679، عثر المُكتشف الهولندي فيليم دي فلامين خلال حملته على بجعات سوداء اللون على ضفة نهر سوان في أستراليا» والذي يُعتبر بهذه الحالة مشاهدة حقيقية. كان الفيلسوف كارل بوبر أول من قدّم هذا المفهوم، إذ اعتقد بأن قابلية الدحض هي الجزء المنطقي وحجر الأساس لنظرية المعرفة العلمية، وأنها ترسم حدود البحث العلمي، فاقترح أن الافتراضات والنظريات غير القابلة للتكذيب أو الدحض تعتبر لا علمية، وإن اعتُبرت عكس ذلك فهي إذاً علم زائف. (ar)
- Falsifikation, auch Falsifizierung (von lat. falsificare „als falsch erkennen“) oder Widerlegung, ist der Nachweis der Ungültigkeit einer Aussage, Methode, These, Hypothese oder Theorie. Aussagen oder Sachverhalte, z. B. experimentelle Ergebnisse, die eine solche Ungültigkeit nachweisen können, heißen „Falsifikatoren“. Eine Falsifikation besteht aus dem Nachweis von Unvereinbarkeiten (Inkonsistenzen) bzw. Widersprüchen zwischen verschiedenen Annahmen einer falsifizierten Theorie oder mit unabhängig davon als wahr akzeptierten Annahmen. (de)
- Malpruvebleco - laŭ iuj naciaj lingvoj nomata ankaŭ falsebleco aŭ refutebleco, kvankam tiuj nomoj en Esperanto estas simile ambiguaj kiel la kapvorto - estas esprimo kaj koncepto, konsiderataj gravaj en epistemologio kaj enkondukitaj de Karl Popper: Laŭ li teorio povas esti konsiderata scienca, nur se ĝi permesas, ke eĉ unusola observaĵo kaj sperto nekongrua kun la konsiderata teorio, krizigu la teorion mem. La en Esperanto iom misgvida nomigo "falsebleco" baziĝas je la verba termino «falsi» kiu en Esperanto havas la ĝeneralan signifon «trompi», dum ĉi tie celiĝas la signifo «ebleco esti refutata kiel erara». Ekzemple, la aserto «ĉiuj cignoj estas blankaj» povus esti malpruvata (do pruvata malvera) aŭ refutata se oni observas unusolan cignon nigran. Aserton malpruveblan aŭ refuteblan eblas taksi scienca, sed nur ĝis kiam troviĝos kontraŭ-ekzemplo al tiu aserto, por kiu la aserto ne validas. Male, aserto nemalpruvebla aŭ nerefutebla (laŭ logiko) estas konsiderata nescienca. Tiun koncepton Karl Popper aranĝis opone al la teorio de kontrolo de la signifo subtenata de kaj marksismo, ĝin igante grandan protagoniston en la historio de sciencoj kaj filozofio de scienco. Ĉi tie la termino «kontrolo» signifas esplori ĉu la nova kazo havas la karakterizojn de la teorio (ĉu verismo aŭ konstatismo? [1]). Laŭ Karl Popper, ĉiuj scienca teorio havas nur tian karakteron. (eo)
- En filosofía de la ciencia, la falsabilidad o refutabilidad es la capacidad de una teoría o hipótesis de ser sometida a potenciales pruebas que la contradigan. Es uno de los dos pilares del método científico, siendo la reproducibilidad el otro. Según el falsacionismo, toda proposición científica válida debe ser susceptible de ser falsada o refutada. Una de sus principales implicaciones es que la corroboración experimental de una teoría científicamente «probada» —aun la más fundamental de ellas— se mantiene siempre abierta a escrutinio. El falsacionismo, en todas y cada una de sus múltiples formas, es una idea interesante, pero insuficiente como para caracterizar qué es lo que es ciencia o para resolver el problema de la demarcación. Sufre de una serie de dificultades lógicas y epistemológicas, que deberían detenernos, si lo que buscamos es obtener una respuesta en cuanto a qué es buena ciencia y qué no. (es)
- Falsifiability is a standard of evaluation of scientific theories and hypotheses that was introduced by the philosopher of science Karl Popper in his book The Logic of Scientific Discovery (1934). He proposed it as the cornerstone of a solution to both the problem of induction and the problem of demarcation. A theory or hypothesis is falsifiable (or refutable) if it can be logically contradicted by an empirical test that can potentially be executed with existing technologies. Popper insisted that, as a logical criterion, it is distinct from the related concept "capacity to be proven wrong" discussed in . Even being a logical criterion, its purpose is to make the theory predictive and testable, thus useful in practice. Popper opposed falsifiability to the intuitively similar concept of verifiability. Verifying the claim "All swans are white" would theoretically require observing all swans, which in actuality, is not possible. In contrast, observing a single black swan is theoretically reasonable and sufficient to logically falsify the claim. On the other hand, the Duhem–Quine thesis says that definitive experimental falsifications are impossible and that no scientific hypothesis is by itself capable of making predictions, because an empirical test of the hypothesis requires one or more background assumptions. According to Popper there is a clean asymmetry on the logical side and falsifiability does not have the Duhem problem because it is a logical criterion. Experimental research has the Duhem problem and other problems, such as induction, but, according to Popper, statistical tests can still be useful within a critical discussion when a theory can be falsified. Philosophers such as Deborah Mayo consider that Popper "comes up short" in his description of the scientific role of statistical and data models. As a key notion in the separation of science from non-science and pseudo-science, falsifiability has featured prominently in many scientific controversies and applications, even being used as legal precedent. (en)
- Zientziaren filosofiaren diziplinaren baitan faltsabilitateaz mintzatzeari, deduktiboki eta modus tollendo tollensen arabera (latinez: “ezeztatzerakoan, ezeztatu egiten duen modua”), esperientzia eta oinarrituz, bat (hau da, enuntziatu behagarri bat) faltsua dela demostratu eta egiaztatzeari deritzo. Karl Popper (1902-1994) filosofo austriarrak sorturiko filosofoaren teoria epistemologikoa aren oinarrizko kontzeptua da faltsazionismoa. Beste era batera esanda, baten ondorioz, logikoki posiblea den enuntziatu batetik deduzitu baldin badaiteke proposizio unibertsal bat faltsua dela, azkeneko honi atxikituko zitzaiokeen propietateari faltsabilitate deritzo. Popperrek faltsutu-ezinak diren ideiei erreferentzia egiteko asmatu egin zuen. Positibismoa ez bezala (non proposizioen esangarritasun ezaren alde egiten den, hauek faltsutu edo egiazkotzat diren edo ez frogatu ezin denean), Popperrek defendatu egin zuen faltsabilitatea badela kritizismoaren nozio orokorra, nahiz eta , teorien gaineko kritikak gauzatzeko metodo efektiboenetariko bat izan. (eu)
- Falsifiabilitas (keterpalsuan) atau refutabilitas (ketersangkalan/ketertampikan) adalah kemungkinan bahwa sebuah pernyataan dapat difalsifikasi atau dibuktikan salah melalui observasi atau uji coba fisik. Sesuatu yang bisa difalsifikasi bukan berarti itu salah, tetapi berarti bahwa jika pernyataan tersebut salah, maka kesalahannya dapat ditunjukkan. Klaim bahwa "tidak ada manusia yang hidup selamanya" tidak dapat difalsifikasi karena tidak mungkin untuk dibuktikan salah. Dalam teori, seseorang harus mengamati seorang manusia hidup selamanya untuk memfalsifikasi klaim tersebut. Di sisi lain, "semua manusia hidup selamanya" dapat difalsifikasi karena kematian satu orang manusia dapat membuktikan pernyataan tersebut salah (tidak meliputi pernyataan metafisis mengenai jiwa, yang tidak dapat difalsifikasi). Falsifiabilitas, terutama (keterujian), merupakan konsep penting dalam ilmu pengetahuan dan . Konsep ini dipopulerkan oleh Karl Popper. Popper menyatakan bahwa hipotesis, dalil, atau teori, itu ilmiah apabila bisa difalsifikasi. Falsifiabilitas merupakan kriteria penting (tetapi tidak cukup) untuk gagasan-gagasan ilmiah. Ia juga menyatakan bahwa pernyataan yang tak bisa difalsifikasi itu tidak ilmiah. (in)
- La réfutabilité (également désignée par le recours à l'anglicisme falsifiabilité) a été introduite par Karl Popper et est considérée comme un concept important de l'épistémologie, permettant d'établir une démarcation entre les théories scientifiques et celles qui ne le sont pas. Une affirmation, une hypothèse, est dite réfutable si et seulement si elle peut être logiquement contredite par un test empirique ou, plus précisément, si et seulement si un énoncé d'observation (vrai ou faux) ayant une interprétation empirique (respectant ou non les lois actuelles et à venir) contredit logiquement la théorie. Ainsi, Chalmers explique que « les objets lourds, tels qu'une brique, lâchés près de la surface de la Terre, tombent vers le bas si rien ne les retient » est une loi réfutable à l'aide de l'énoncé d'observation contradictoire « la brique est tombée en l'air lorsqu'on l'a lâchée ». (fr)
- 反証可能性（はんしょうかのうせい、英: falsifiability）またはテスト可能性、批判可能性とは、「誤りをチェックできるということ」であり、「科学的理論は自らが誤っていることを確認するテストを考案し、実行することができる」という科学哲学の用語である。方法論として「トライアル&エラー」（試行錯誤）とも呼ばれる。 科学哲学者カール・ポパーは、反証可能性を科学的基本条件と見なし、「科学」と「非科学」とを分類する基準とした。反証可能性は、「ある言明が観察や実験の結果によって否定あるいは反駁される可能性をもつこと」とも説明される。 (ja)
- 반증 가능성(反證可能性, Falsifiability)은 검증하려는 가설이 실험이나 관찰에 의해서 반증될 가능성이 있는지 불가능한지를 의미한다. 어떤 주장과 반대되는 증거가 지지하는 증거보다 그 주장의 진위를 가리는 데 훨씬 더 많은 정보를 담고 있다는 주장이다. (ko)
- Il principio di falsificabilità (dal tedesco Fälschungsmöglichkeit, traducibile più correttamente come "possibilità di confutazione"), secondo il quale una teoria è scientifica solo se è in grado di suggerire quali esperimenti e osservazioni potrebbero dimostrarla falsa, identifica il criterio formulato dal filosofo contemporaneo Karl Popper per separare l'ambito delle teorie controllabili, che appartiene alla scienza, da quello delle teorie non controllabili, da Popper stesso identificato con la metafisica. (it)
- Falsifieerbaarheid of falsificeerbaarheid is een eigenschap van een wetenschappelijke of andere theorie, indien er criteria kunnen worden aangegeven op grond waarvan de theorie zou moeten worden verworpen (niet te verwarren met een theorie die daadwerkelijk is verworpen). Het falsificationisme is een wetenschapstheorie bedacht door Karl Popper, waarin falsificatie centraal staat. (nl)
- Falsyfikacja (łac. falsum – fałsz) – odmiana jednego z rozumowań zwanego sprawdzaniem. Termin ten rozpowszechniony został za sprawą krytycznego racjonalizmu Karla Poppera i obecnie stanowi podstawę metody naukowej. Wnioskowanie falsyfikujące przebiega według schematu modus tollendo tollens: Przesłanki: 1.
* Teoria T implikuje jednostkowe zdarzenie obserwacyjne o. 2.
* Zdarzenie obserwacyjne o nie zachodzi.Wniosek: Teoria T jest fałszywa (nieadekwatna). Wnioskowaniu temu odpowiada następujący zapis w języku rachunku zdań: Przykład wnioskowania według tego schematu: Przesłanki: 1.
* Twierdzenie, że Ziemia jest płaskim dyskiem, implikuje, że nie da się jej okrążyć. 2.
* Zachodzi zdarzenie polegające na okrążeniu Ziemi.Wniosek: Ziemia nie jest płaskim dyskiemPowyższe rozważania zakładają dodatkowo, że:
* Grawitacja działa zawsze prostopadle do dysku, czyli aktor znajdujący się poza obrysem powierzchni dysku (np. na krawędzi) nie będzie w stanie się na nim utrzymać.
* Przemieszczanie się następuje tradycyjnymi metodami transportu. (pl)
- Falsifierbarhet är möjligheten att beskriva ett sammanhang där ett givet påstående kan visa sig falskt. Inom vetenskapsteori används falsifierbarhet som ett metodologiskt krav för att en teori ska anses vara vetenskaplig – det skall gå att prova teorin på ett sätt som gör att den går att avfärda. Som exempel skulle den speciella relativitetsteorin behöva modifieras eller helt överges om man hittade en kropp som färdades snabbare än ljuset, men däremot anses i allmänhet inte antaganden om Guds existens utanför rumtiden eller det som möjligen förorsakade naturlagarna och Big Bang vara frågor som vetenskapen ska handskas med, eftersom deras sanningshalt inte går att falsifiera. (sv)
- Спростовуваність (критерій Поппера; принцип фальсифікації) — це важлива концепція у філософії науки. Щоб гіпотеза була спростовуваною, ми повинні мати змогу вказати, яке спостереження або результат якого фізичного експерименту можуть її спростувати. Наприклад, твердження «всі ворони чорні» може бути заперечене фактом спостереження білої ворони. Поппер запропонував використовувати принцип спростовуваності для визначення, чи є теорія науковою чи ні: якщо вона не спростовувана, тоді це не наука (псевдонаука). Отже, можливість довести знання не робить його науковим, науковим є лише знання, що включає можливість спростування (але залишається неспростованим). Теоретичний напрям, що наголошує на важливості спростовуваності як філософського принципу відомий під назвою Фальсифікаціонізм. (uk)
- Falseabilidade ou refutabilidade, é a propriedade de uma asserção, ideia, hipótese ou teoria poder ser mostrada falsa. Conceito importante na filosofia da ciência (epistemologia), foi proposto pelo filósofo austríaco Karl Popper na década de 1930, como solução para o chamado problema da indução. Para uma asserção ser refutável ou falseável, é necessário que haja pelo menos um experimento ou observação factíveis que, fornecendo determinado resultado, implique a falsidade da asserção. Por exemplo, a asserção "todos os corvos são pretos" poderia ser falseada pela observação de um corvo vermelho. A escola de pensamento que coloca a ênfase na importância da falseabilidade como um princípio filosófico é conhecida como falsificacionismo. (pt)
- Фальсифици́руемость (принципиальная опровержимость утверждения, опроверга́емость, крите́рий По́ппера) — критерий научности эмпирической или иной теории, претендующей на научность. Сформулирован Карлом Поппером в 1935 году. Теория удовлетворяет критерию Поппера (является фальсифицируемой и, соответственно, научной в отношении теста этим критерием) в том случае, если существует возможность её экспериментального или иного опровержения. Согласно этому критерию, высказывания или системы высказываний содержат информацию об эмпирическом мире только в том случае, если они обладают способностью прийти в столкновение с опытом, или более точно — если их можно систематически проверять, то есть подвергнуть проверкам, результатом чего может быть их опровержение. Иначе говоря, согласно критерию Поппера, — научная теория не может быть принципиально неопровержимой. Тем самым, согласно этой доктрине, решается проблема так называемой «демаркации», то есть отделения научного знания от ненаучного. Принцип фальсифицируемости противоположен принципу верифицируемости: при верификации гипотезы исследователь ищет подтверждающие её примеры, при фальсифицируемости — примеры, опровергающие её. (ru)
- 可证伪性（英語：Falsifiability），又稱可反證性、可否证性，在科学和科学哲学中用来表示由经验得来的表述所具有的一种属性，並使用嚴格（相对于）來判別一個理論是否科學，即「这些结论必须容许邏輯上的反例的存在」。作为对比的则包括形式上的或数学的表述，如恆真式或同義反覆（由于定义的原因它们总是真的），数学公理和定理——这些表述不容许逻辑上反例的存在。 可證偽性是科學哲學家卡爾·波普爾在他的著作 Logik der Forschung (1934年) 中引入的科學理論和假設的評估標準。他提出它作為解決歸納和劃界問題的基石。如果一個理論或假設可以被現有技術的實證檢驗在邏輯上抵觸，那麼它就是可證偽的（或可反駁的）。可證偽性的目的，甚至是一個邏輯標準，是使理論具有預測性和可測試性，從而在實踐中有用。 波普爾反對可驗證性（英語：verifiability）概念。驗證“所有的天鵝都是白色的”這一說法在邏輯上需要觀察所有的天鵝，這在技術上是不可能的。相比之下，對單個黑天鵝的觀察在技術上是合理的，並且足以在邏輯上證偽這一主張。另一方面，皮耶·杜漢提出了杜漢-奎因論題。 在這種情況下，波普爾堅持認為在邏輯方面存在明顯的不對稱性，可證偽性不存在杜漢所提出的問題，因為它是一個邏輯標準，與拉卡托什·伊姆雷的證偽主義“被證明錯誤的能力”相關的概念不同。實驗方面和相關方法確實存在杜漢所提出的問題和其他問題，例如歸納問題（英語：Problem of induction），但是，對於波普爾來說，統計檢驗和其他數學工具，當一個理論是可證偽的時，這是可能的，在批判性討論中仍然對科學有用。 作為區分科學與非科學和偽科學的關鍵概念，可證偽性在許多科學爭議和應用中佔有突出地位，甚至被用作法律先例。 對理論的佐證雖然認可了合理性，但與邏輯實證主義經驗能證實理論的確證不同，佐證則是暫時的。一些哲学家和科学家（如卡尔·波普尔）宣称：一切从经验得来的假说、命题和理论必須邏輯上容许反例的存在，才是科学的。波普尔提出否证论（相对于实证论）作为科学真理的检验原则，且通过否证论说明科学理论只是假说，有可能被推翻。一个主张“可證偽”并不意味着这个主张是“假”的；不具可證偽性的科學理論則是屬於偽科學與失敗假設的範本。而非科學的人類活動如宗教、藝術、哲學等雖然是不可證偽的，但也不能說成是「錯誤」的，例如人們不會說達文西的最後的晚餐是錯誤的。 (zh)
|
| rdfs:comment
|
- Falsifikation, auch Falsifizierung (von lat. falsificare „als falsch erkennen“) oder Widerlegung, ist der Nachweis der Ungültigkeit einer Aussage, Methode, These, Hypothese oder Theorie. Aussagen oder Sachverhalte, z. B. experimentelle Ergebnisse, die eine solche Ungültigkeit nachweisen können, heißen „Falsifikatoren“. Eine Falsifikation besteht aus dem Nachweis von Unvereinbarkeiten (Inkonsistenzen) bzw. Widersprüchen zwischen verschiedenen Annahmen einer falsifizierten Theorie oder mit unabhängig davon als wahr akzeptierten Annahmen. (de)
- 反証可能性（はんしょうかのうせい、英: falsifiability）またはテスト可能性、批判可能性とは、「誤りをチェックできるということ」であり、「科学的理論は自らが誤っていることを確認するテストを考案し、実行することができる」という科学哲学の用語である。方法論として「トライアル&エラー」（試行錯誤）とも呼ばれる。 科学哲学者カール・ポパーは、反証可能性を科学的基本条件と見なし、「科学」と「非科学」とを分類する基準とした。反証可能性は、「ある言明が観察や実験の結果によって否定あるいは反駁される可能性をもつこと」とも説明される。 (ja)
- 반증 가능성(反證可能性, Falsifiability)은 검증하려는 가설이 실험이나 관찰에 의해서 반증될 가능성이 있는지 불가능한지를 의미한다. 어떤 주장과 반대되는 증거가 지지하는 증거보다 그 주장의 진위를 가리는 데 훨씬 더 많은 정보를 담고 있다는 주장이다. (ko)
- Il principio di falsificabilità (dal tedesco Fälschungsmöglichkeit, traducibile più correttamente come "possibilità di confutazione"), secondo il quale una teoria è scientifica solo se è in grado di suggerire quali esperimenti e osservazioni potrebbero dimostrarla falsa, identifica il criterio formulato dal filosofo contemporaneo Karl Popper per separare l'ambito delle teorie controllabili, che appartiene alla scienza, da quello delle teorie non controllabili, da Popper stesso identificato con la metafisica. (it)
- Falsifieerbaarheid of falsificeerbaarheid is een eigenschap van een wetenschappelijke of andere theorie, indien er criteria kunnen worden aangegeven op grond waarvan de theorie zou moeten worden verworpen (niet te verwarren met een theorie die daadwerkelijk is verworpen). Het falsificationisme is een wetenschapstheorie bedacht door Karl Popper, waarin falsificatie centraal staat. (nl)
- Falsifierbarhet är möjligheten att beskriva ett sammanhang där ett givet påstående kan visa sig falskt. Inom vetenskapsteori används falsifierbarhet som ett metodologiskt krav för att en teori ska anses vara vetenskaplig – det skall gå att prova teorin på ett sätt som gör att den går att avfärda. Som exempel skulle den speciella relativitetsteorin behöva modifieras eller helt överges om man hittade en kropp som färdades snabbare än ljuset, men däremot anses i allmänhet inte antaganden om Guds existens utanför rumtiden eller det som möjligen förorsakade naturlagarna och Big Bang vara frågor som vetenskapen ska handskas med, eftersom deras sanningshalt inte går att falsifiera. (sv)
- تُعتبر أية إفادة افتراضية، أو فرضية، أو نظرية قابلة للدحض –(في الإنكليزية: falsifiable) من «قابلية الدحض» (في الإنكليزية: falsifiability) أو يمكن تفنيدها (في الإنكليزية: refutable من refutability)– إذا أمكن نقضها بافتراض أساسي، يجب أن يتوافق بدوره مع مشاهدة حقيقية ليُعتبر دحضاً صحيحاً، أو قد يعود لمشاهدة افتراضية فيُعد خاطئاً. على سبيل المثال، يُعتبر الادعاء بأن «كل البجع لونه أبيض» قابلاً للدحض لأنه نُقض من قبل الافتراض الأساسي التالي: «في عام 1679، عثر المُكتشف الهولندي فيليم دي فلامين خلال حملته على بجعات سوداء اللون على ضفة نهر سوان في أستراليا» والذي يُعتبر بهذه الحالة مشاهدة حقيقية. (ar)
- La falsabilitat és un principi important en ciència, filosofia de la ciència i epistemologia, enunciat per Popper per garantir la validesa d'una teoria científica, segons el qual una teoria no podrà ser considerada com a ben formada o científica si no compleix aquesta propietat. El concepte de falsabilitat ha arrelat fortament i és comunament acceptat com un criteri vàlid per jutjar la respectabilitat d'una teoria, si no és falsable (cal tenir molt clar que ni "falsabilitat" vol dir "falsedat" ni "falsable" vol dir "fals"). Una proposició és falsable quan pot ser refutada per una observació, encara que si la proposició és certa no arribarà a produir-se mai aquesta observació. Així, les teories han d'estar formulades de tal manera que permetin la comprovació amb la realitat, és a dir, que n (ca)
- Falzifikovatelnost (častěji vyvratitelnost nebo zpochybnitelnost) je ve filosofii vědy vlastnost takového tvrzení, hypotézy nebo teorie, které je principiálně možné vyvrátit, například experimentem. Jinak řečeno, tvrzení nebo teorie je falzifikovatelná tehdy, pokud víme, jak by se dala vyvrátit čili negovat. Teorie, kterou experimenty potvrzují, sice platí, ale jen dokud ji nějaký experiment nevyvrátí. Problémem falzifikovatelnosti se především zabýval rakouský filozof kritického racionalismu Karl R. Popper, který zdůraznil, že žádný počet pokusných potvrzení nemůže vědeckou teorii definitivně dokázat. Na rozdíl od verifikace, která je vždy jen částečná, pouze falzifikace může být definitivní. (cs)
- Malpruvebleco - laŭ iuj naciaj lingvoj nomata ankaŭ falsebleco aŭ refutebleco, kvankam tiuj nomoj en Esperanto estas simile ambiguaj kiel la kapvorto - estas esprimo kaj koncepto, konsiderataj gravaj en epistemologio kaj enkondukitaj de Karl Popper: Laŭ li teorio povas esti konsiderata scienca, nur se ĝi permesas, ke eĉ unusola observaĵo kaj sperto nekongrua kun la konsiderata teorio, krizigu la teorion mem. La en Esperanto iom misgvida nomigo "falsebleco" baziĝas je la verba termino «falsi» kiu en Esperanto havas la ĝeneralan signifon «trompi», dum ĉi tie celiĝas la signifo «ebleco esti refutata kiel erara». (eo)
- Falsifiability is a standard of evaluation of scientific theories and hypotheses that was introduced by the philosopher of science Karl Popper in his book The Logic of Scientific Discovery (1934). He proposed it as the cornerstone of a solution to both the problem of induction and the problem of demarcation. A theory or hypothesis is falsifiable (or refutable) if it can be logically contradicted by an empirical test that can potentially be executed with existing technologies. Popper insisted that, as a logical criterion, it is distinct from the related concept "capacity to be proven wrong" discussed in . Even being a logical criterion, its purpose is to make the theory predictive and testable, thus useful in practice. (en)
- Zientziaren filosofiaren diziplinaren baitan faltsabilitateaz mintzatzeari, deduktiboki eta modus tollendo tollensen arabera (latinez: “ezeztatzerakoan, ezeztatu egiten duen modua”), esperientzia eta oinarrituz, bat (hau da, enuntziatu behagarri bat) faltsua dela demostratu eta egiaztatzeari deritzo. Karl Popper (1902-1994) filosofo austriarrak sorturiko filosofoaren teoria epistemologikoa aren oinarrizko kontzeptua da faltsazionismoa. (eu)
- En filosofía de la ciencia, la falsabilidad o refutabilidad es la capacidad de una teoría o hipótesis de ser sometida a potenciales pruebas que la contradigan. Es uno de los dos pilares del método científico, siendo la reproducibilidad el otro. Según el falsacionismo, toda proposición científica válida debe ser susceptible de ser falsada o refutada. Una de sus principales implicaciones es que la corroboración experimental de una teoría científicamente «probada» —aun la más fundamental de ellas— se mantiene siempre abierta a escrutinio. (es)
- La réfutabilité (également désignée par le recours à l'anglicisme falsifiabilité) a été introduite par Karl Popper et est considérée comme un concept important de l'épistémologie, permettant d'établir une démarcation entre les théories scientifiques et celles qui ne le sont pas. Une affirmation, une hypothèse, est dite réfutable si et seulement si elle peut être logiquement contredite par un test empirique ou, plus précisément, si et seulement si un énoncé d'observation (vrai ou faux) ayant une interprétation empirique (respectant ou non les lois actuelles et à venir) contredit logiquement la théorie. Ainsi, Chalmers explique que « les objets lourds, tels qu'une brique, lâchés près de la surface de la Terre, tombent vers le bas si rien ne les retient » est une loi réfutable à l'aide de l'é (fr)
- Falsifiabilitas (keterpalsuan) atau refutabilitas (ketersangkalan/ketertampikan) adalah kemungkinan bahwa sebuah pernyataan dapat difalsifikasi atau dibuktikan salah melalui observasi atau uji coba fisik. Sesuatu yang bisa difalsifikasi bukan berarti itu salah, tetapi berarti bahwa jika pernyataan tersebut salah, maka kesalahannya dapat ditunjukkan. (in)
- Falsyfikacja (łac. falsum – fałsz) – odmiana jednego z rozumowań zwanego sprawdzaniem. Termin ten rozpowszechniony został za sprawą krytycznego racjonalizmu Karla Poppera i obecnie stanowi podstawę metody naukowej. Wnioskowanie falsyfikujące przebiega według schematu modus tollendo tollens: Przesłanki: 1.
* Teoria T implikuje jednostkowe zdarzenie obserwacyjne o. 2.
* Zdarzenie obserwacyjne o nie zachodzi.Wniosek: Teoria T jest fałszywa (nieadekwatna). Wnioskowaniu temu odpowiada następujący zapis w języku rachunku zdań: Przykład wnioskowania według tego schematu: (pl)
- Falseabilidade ou refutabilidade, é a propriedade de uma asserção, ideia, hipótese ou teoria poder ser mostrada falsa. Conceito importante na filosofia da ciência (epistemologia), foi proposto pelo filósofo austríaco Karl Popper na década de 1930, como solução para o chamado problema da indução. Para uma asserção ser refutável ou falseável, é necessário que haja pelo menos um experimento ou observação factíveis que, fornecendo determinado resultado, implique a falsidade da asserção. Por exemplo, a asserção "todos os corvos são pretos" poderia ser falseada pela observação de um corvo vermelho. (pt)
- Фальсифици́руемость (принципиальная опровержимость утверждения, опроверга́емость, крите́рий По́ппера) — критерий научности эмпирической или иной теории, претендующей на научность. Сформулирован Карлом Поппером в 1935 году. Теория удовлетворяет критерию Поппера (является фальсифицируемой и, соответственно, научной в отношении теста этим критерием) в том случае, если существует возможность её экспериментального или иного опровержения. (ru)
- Спростовуваність (критерій Поппера; принцип фальсифікації) — це важлива концепція у філософії науки. Щоб гіпотеза була спростовуваною, ми повинні мати змогу вказати, яке спостереження або результат якого фізичного експерименту можуть її спростувати. Наприклад, твердження «всі ворони чорні» може бути заперечене фактом спостереження білої ворони. Поппер запропонував використовувати принцип спростовуваності для визначення, чи є теорія науковою чи ні: якщо вона не спростовувана, тоді це не наука (псевдонаука). Отже, можливість довести знання не робить його науковим, науковим є лише знання, що включає можливість спростування (але залишається неспростованим). (uk)
- 可证伪性（英語：Falsifiability），又稱可反證性、可否证性，在科学和科学哲学中用来表示由经验得来的表述所具有的一种属性，並使用嚴格（相对于）來判別一個理論是否科學，即「这些结论必须容许邏輯上的反例的存在」。作为对比的则包括形式上的或数学的表述，如恆真式或同義反覆（由于定义的原因它们总是真的），数学公理和定理——这些表述不容许逻辑上反例的存在。 可證偽性是科學哲學家卡爾·波普爾在他的著作 Logik der Forschung (1934年) 中引入的科學理論和假設的評估標準。他提出它作為解決歸納和劃界問題的基石。如果一個理論或假設可以被現有技術的實證檢驗在邏輯上抵觸，那麼它就是可證偽的（或可反駁的）。可證偽性的目的，甚至是一個邏輯標準，是使理論具有預測性和可測試性，從而在實踐中有用。 波普爾反對可驗證性（英語：verifiability）概念。驗證“所有的天鵝都是白色的”這一說法在邏輯上需要觀察所有的天鵝，這在技術上是不可能的。相比之下，對單個黑天鵝的觀察在技術上是合理的，並且足以在邏輯上證偽這一主張。另一方面，皮耶·杜漢提出了杜漢-奎因論題。 作為區分科學與非科學和偽科學的關鍵概念，可證偽性在許多科學爭議和應用中佔有突出地位，甚至被用作法律先例。 (zh)
|
