| dbo:abstract
|
- El trilema de Münchhausen és un terme filosòfic que designa la impossibilitat de provar cap veritat fins i tot en els camps de la lògica i la matemàtica. S'anomena així en honor del baró de Münchhausen, de qui es deia que havia pogut treure’s a si mateix i el cavall que muntava d'un pantà, estirant-se els seus propis cabells. També s'anomena trilema d'Agripa pel filòsof escèptic Agripa. Va ser encunyat en el context de la teoria del coneixement a mitjan segle XX pel popperià Hans Albert, tot i que tradicionalment el seu argument és referit pel grec clàssic Diògenes Laerci, el filòsof escèptic Agripa i és un atac a la possibilitat d'aconseguir una justificació última per a qualsevol proposició, fins i tot en les ciències formals com la matemàtica i la lògica. Un trilema és un problema que admet només tres solucions, totes les quals semblen inacceptables. L'argument discorre així: qualsevol sigui la manera en què es justifiqui una proposició, si el que es vol és certesa absoluta, sempre serà necessari justificar els mitjans de la justificació, i després els mitjans d'aquesta nova justificació, etc. Aquesta simple observació condueix sense escapament a una de les següents tres alternatives (les tres banyes del trilema): 1.
* Una regressió infinita: A es justifica per B, B es justifica per C, C es justifica per D, etc. ( regressus ad infinitum ). 2.
* Un : A es justifica per B, B es justifica per C, i C es justifica per A ( petitio principii ). 3.
* Un tall arbitrari en el raonament: A es justifica per B, B es justifica per C, i C no es justifica. Aquesta última proposició pot presentar-se com autoevident, de "sentit comú" o com un principi fonamental (postulat o axioma) de la raó, però tot i així representaria una suspensió arbitrària del principi de raó suficient. (ca)
- Als Münchhausen-Trilemma wird ein von Hans Albert formuliertes philosophisches Problem bezeichnet. Es geht um die Frage, ob es möglich sei, einen „letzten Grund“ (im Sinne einer letzten Ursache bzw. eines unhintergehbaren ersten Anfangs) zu finden bzw. wissenschaftlich zu beweisen. Hans Albert behauptet, dass jegliche Versuche für eine Letztbegründung scheitern müssen bzw. ins Münchhausen-Trilemma führen. Das Münchhausen-Trilemma bedeutet, dass jeder Versuch des Beweises eines letzten Grundes zu einem von drei möglichen Ergebnissen führt: 1.
* zu einem Zirkelschluss (die Conclusio soll die Prämisse beweisen, benötigt diese aber, um die Conclusio zu formulieren) 2.
* zu einem infiniten Regress (es wird immer wieder eine neue Hypothese über die Begründbarkeit eines letzten Grundes formuliert, die sich jedoch wiederum als unzureichend erweist oder wieder in einen Zirkel führt) 3.
* zum Abbruch des Verfahrens an einer Stelle und der Dogmatisierung der dortigen Begründung. Abgesehen davon, dass diese Behauptung in vielerlei Hinsicht falsch verstanden wurde, löst sie bis auf den heutigen Tag philosophische Diskussionen aus, denn die Vertreter der biblischen bzw. theologischen Schulen benötigen einen letzten Grund, eine letzte Ursache, in welcher sie letztlich Gott bzw. eine Offenbarung Gottes sehen. Die Bezeichnung Münchhausen-Trilemma ist eine ironische Anlehnung an die legendäre literarische Figur Baron Münchhausen, der behauptete, sich an den eigenen Haaren aus einem Sumpf gezogen zu haben. Eine philosophische Verwendung des Bildes findet sich in Nietzsches Jenseits von Gut und Böse, der es als „eine Art logischer Nothzucht und Unnatur“ bezeichnet, wenn jemand versucht, „mit einer mehr als Münchhausenschen Verwegenheit, sich selbst aus dem Sumpf des Nichts an den Haaren ins Dasein zu ziehn.“ Das Münchhausen-Trilemma enthält drei der fünf Tropen des Agrippa und wird deshalb auch mit dem Agrippa-Trilemma verglichen. (de)
- El trilema de Münchhausen o trilema de Agripa es un ataque a la posibilidad de lograr una justificación última para cualquier proposición, incluso en las ciencias formales como la matemática y la lógica. Un trilema es un problema que admite solo tres soluciones, todas las cuales parecen inaceptables. El argumento discurre así: cualquiera que sea la manera en que se justifique una proposición, si lo que se quiere es certeza absoluta, siempre será necesario justificar los medios de la justificación, y luego los medios de esa nueva justificación, etc. Esta simple observación conduce sin escape a una de las siguientes tres alternativas (los tres cuernos del trilema):
* Una regresión infinita de justificaciones: A se justifica por B, B se justifica por C, C se justifica por D, etc. La necesidad de remontarse cada vez más en la búsqueda de fundamentos es un proceso sin fin, irrealizable, que no provee ningún fundamento seguro.
* Un corte arbitrario en el razonamiento: A se justifica por B, B se justifica por C, y C no se justifica. Esta última proposición se puede presentar como de sentido común o como un principio fundamental (postulado o axioma), pero en cualquier caso representaría una suspensión arbitraria del principio de razón suficiente recurriendo a un dogma.
* Una justificación circular: A se justifica por B, B se justifica por C, y C se justifica por A. En el proceso de justificación se recurre a enunciados que ya antes se habían mostrado como enunciados que requieren justificación y, por lo tanto, sin llegar nunca a una justificación segura por ser lógicamente defectuosa. (es)
- Le trilemme de Münchhausen est un problème épistémologique et gnoséologique. Il s'agit d'une expérience de pensée déjà proposée par le philosophe sceptique antique Agrippa décrivant l'impossibilité d'établir une vérité absolue sur quoi que ce soit. En effet, toute tentative de fonder la connaissance sur une base solide tombe inévitablement sous un des trois écueils suivants :
* la regressio ad infinitum, où chaque argument justifiant une connaissance doit à son tour être vérifié, et ceci à l'infini ;
* la circularité logique, laquelle tente de justifier une thèse en l'employant implicitement ;
* la rupture transcendante, ou argument ex cathedra qui fait appel à un principe supérieur à la vérité que l'on souhaite démontrer, qui ne peut d'aucune manière être critiquée. Il peut s'agir de Dieu en métaphysique, ou de l'axiomatique en mathématiques[réf. incomplète]. C'est le philosophe Hans Albert qui a baptisé ce problème trilemme de Münchhausen, en mémoire du baron de Münchhausen qui avait prétendu tirer son cheval et lui-même hors des sables mouvants par ses propres cheveux, sans aucun support extérieur. Le problème est également connu sous le nom de trilemme d'Agrippa ou de trilemme de Fries. (fr)
- In epistemology, the Münchhausen trilemma, also commonly known as the Agrippan trilemma, is a thought experiment intended to demonstrate the theoretical impossibility of proving any truth, even in the fields of logic and mathematics, without appealing to accepted assumptions. If it is asked how any given proposition is known to be true, proof may be provided. Yet that same question can be asked of the proof, and any subsequent proof. The Münchhausen trilemma is that there are only three ways of completing a proof:
* The circular argument, in which the proof of some proposition presupposes the truth of that very proposition
* The regressive argument, in which each proof requires a further proof, ad infinitum
* The dogmatic argument, which rests on accepted precepts which are merely asserted rather than defended The trilemma, then, is the decision among the three equally unsatisfying options. The name Münchhausen-Trilemma was coined by the German philosopher Hans Albert in 1968 in reference to a trilemma of "dogmatism versus infinite regress versus psychologism" used by Karl Popper. It is a reference to the problem of "bootstrapping", based on the story of Baron Munchausen (in German, "Münchhausen") pulling himself and the horse on which he was sitting out of a mire by his own hair. Like Munchausen, who cannot make progress because he has no solid ground to stand on, any purported justification of all knowledge must fail, because it must start from a position of no knowledge, and therefore cannot make progress. It must either start with some knowledge, as with dogmatism, not start at all, as with infinite regress, or be a circular argument, justified only by itself and have no solid foundation, much like the absurdity of Münchhausen pulling himself out of the mire without any independent support. It is also known as Agrippa's trilemma or the Agrippan trilemma after a similar argument reported by Sextus Empiricus, which was attributed to Agrippa the Skeptic by Diogenes Laërtius. Sextus' argument, however, consists of five (not three) "modes". Popper in Logic of Scientific Discovery mentions neither Sextus nor Agrippa, but instead attributes his trilemma to German philosopher Jakob Friedrich Fries, leading some to call it Fries's trilemma as a result. In contemporary epistemology, advocates of coherentism are supposed to accept the "circular" horn of the trilemma; foundationalists rely on the axiomatic argument. The view that accepts infinite regress is called infinitism. Karl Popper's suggestion was to accept the trilemma as unsolvable and work with knowledge by way of conjecture and criticism. (en)
- Het Münchhausentrilemma is een filosofisch trilemma dat elke waarheid ter discussie stelt. Het stelt dat geen enkele waarheid of aanname met zekerheid vast te stellen is. Bij het uitpluizen van onderbouwingen of bewijzen (en de daaronder liggende onderbouwingen) komt men uiteindelijk uit op minstens een van de volgende drie doodlopende sporen: 1.
* Men loopt tegen een regressie-probleem aan. Immers alle bewijzen zijn onderbouwd door onderliggende bewijzen. Men zal tot in het oneindige door moeten gaan met onderbouwen. 2.
* Men komt uit bij een niet-aantoonbare aanname, een axioma. 3.
* Men komt terecht in een cirkelredenering. Een bewijs wordt ondersteund door een eerder genoemd bewijs. Kortom Het is zo omdat het zo is. Men kan hierdoor concluderen dat we niets met zekerheid weten en alles wat we als waarheid aannemen met drogredenen is onderbouwd. Het Münchhausentrilemma is vernoemd naar Baron von Münchhausen. Deze 18e-eeuwse avonturier vertelde de nodige fantasieverhalen over zichzelf die nog steeds voortleven als volksverhaal. Het trilemma vertoont overeenkomsten met een van die verhalen, waarbij de Baron zichzelf en zijn paard uit een moeras redt door zich er aan zijn eigen haren uit te trekken. Dit trilemma is ook bekend als het trilemma van Agrippa, naar een soortgelijk argument van Sextus Empiricus dat door Diogenes Laërtius werd toegeschreven aan de scepticus Agrippa. (nl)
- Il Münchhausen-Trilemma, chiamato anche trilemma di Agrippa, è un termine coniato dal filosofo Hans Albert per definire l'impossibilità di provare qualsiasi verità assolutamente certa, eccetto le tautologie. È definito trilemma perché pone tre possibilità, di cui nessuna riesce a soddisfare l'assoluta certezza necessaria a fondare una conoscenza, e il suo nome proviene ironicamente dal Barone di Münchhausen, che si dice sia riuscito a tirarsi fuori da una pozza di fango tirandosi per i capelli. (it)
- ミュンヒハウゼンのトリレンマは知識・論理などの確実な根拠が得られることはないという懸念を提起する問題である。ミュンヒハウゼン男爵のエピソードにちなんでこう呼ばれる。ドイツの哲学者ハンス・アルバートが『批判的理性論考』（1967年）において近代的認識論・基礎付け主義は充足理由律による正当化を前提にしているが、それは独断論の一種にすぎないとして批判的合理主義を展開する際に提起された問題である。 1.
* どんなものでも正しいといえるためには根拠が必要である。あるものAが正しいといえるにはその根拠Bが必要である。また根拠Bが正しいといえるにはその根拠Cが必要である。また根拠Cが正しいといえるにはその根拠Dが必要である…と根拠を要求すれば無限に続くことになる（無限背進）のではないか 2.
* どこかで「原理」や「証明はなくても正しいとみなす」といったそれ以上根拠を問えないような理由（ナマの事実）を立てて1の連鎖を止める場合、その理由自体は正否が保障されないので確実ではない 3.
* もしA→B→C→D→…の連鎖がどこかでAに戻ってくるならば循環論法になり無効になる なお、この問題は古代ギリシャの昔から数学者や哲学者の間でよく知られたものであり、最初に明確に指摘したのは古代ギリシャのアグリッパである。 (ja)
- Münchhausentrilemmat är inom kunskapsteorin ett tankeexperiment benämnt efter Baron von Münchhausen som syftar till att demonstrera omöjligheten att bevisa någon som helst sanning, även inom områdena logik och matematik. Om det frågas hur ett givet påstående är sant kan ett bevis tas fram. Men samma fråga kan ställas för själva beviset, och alla efterföljande bevis. Trilemmat säger att det bara finns tre alternativ för att fullända beviset:
* Det cirkulära argumentet, där bevisningen av någon proposition stöds av endast den propositionen
* Det regressiva argumentet, där varje bevis kräver ytterligare ett bevis, ad infinitum
* Det dogmatiska argumentet, som vilar på accepterade antaganden Trilemmat är sedan vilken eller vilka av dessa lika otillfredsställande lösningar som ska användas. I debatten finns tre åsikter för hur trilemmat ska lösas. Koherentism menar att det cirkulära argumentet ska accepteras, accepterar det regressiva argumentet och fundamentism anser att det dogmatiska argumentet ska antas. Trilemmat har även andra kända namn, bland annat Agrippas trilemma och Agrippiska trilemmat efter den grekiske skeptiske filosofen Agrippa och Fries trilemma efter den tyska filosofen Jakob Friedrich Fries. (sv)
- O Trilema de Münchhausen, também conhecido como Trilema de Agripa (referência ao cético grego de mesmo nome), é um termo usado pela filosofia para ressaltar a alegada impossibilidade de se provar qualquer verdade garantida mesmo nos campos da lógica e matemática. É o nome de um argumento da teoria do conhecimento que remonta ao filósofo Hans Albert e, mais tradicionalmente, segundo Diógenes Laércio, a Agripa o Cético. O termo é uma ironia dirigida ao Barão de Münchhausen, que supostamente escapou de um pântano em que se encontrava atolado ao puxar seu próprio cabelo. Trata-se de um trilema porque apresenta um impasse diante de três alternativas, nenhuma das quais é considerada aceitável para a meta de demonstrar fundamento filosófico para uma teoria:
* regressão infinita
*
* petição de princípio ou argumento de autoridade (pt)
- Триле́ма Мюнхга́узена — термін, введений Гансом Альбертом (нім. Hans Albert), який стосується філософських проблем пізнання у конкретному питанні можливості встановлення «остаточної основи» для наукових доказів. Ця назва є іронічною згадкою про барона Мюнхгаузена, який хотів сам себе витягти з болота за допомогою власної коси. Ганс Альберт стверджував, що будь-які спроби знайти остаточний аргумент мають потерпіти невдачу, тобто привести до трилеми Мюнхгаузена. Це означає, що пошук остаточного обґрунтування призводить до одного з трьох можливих результатів:
* Хибне коло аргументів (висновок робиться з припущення, яке виводиться з того ж висновку).
* Нескінченна регресія, коли для кожного наявного обґрунтування треба знайти додаткове.
* Розрив ланцюжка обґрунтувань в якомусь місці (аксіоматичний аргумент). Перша і друга можливості не ведуть до побудови обґрунтованої системи, тому зазвичай реалізується третя можливість, причому місце розриву обирається за принципом «очевидності» (самоочевидності або відповідності безпосереднім дослідним спостереженням). Ці формулювання викликають філософські дискусії, тому що представники богословських шкіл потребують існування остаточного розуму, остаточної причини, в яких вони в кінцевому підсумку хочуть бачити Бога. Інші, які скептично ставляться до догматів у будь-якому вигляді, охоче дають приклад трилеми Мюнхгаузена, яка сама стає догмою. (uk)
- 明希豪森三难困境（英語：Münchhausen trilemma）是知识论中的一个思想实验，用以表明包含逻辑学和数学在内任何对真理的论证都是不可能的。 (zh)
- Триле́мма Мюнхга́узена — данное Хансом Альбертом (англ. Hans Albert) метафорическое название аргумента о невозможности полного логического обоснования всех предложений системы, поскольку при обосновании одних предложений используются другие, которые в свою очередь требуют обоснования. Имеющиеся возможности: 1.
* регресс в бесконечность; 2.
* логический круг; 3.
* догматический аргумент (см. аксиома, догмат, фундаментализм). Первая и вторая возможности не ведут к построению обоснованной системы, поэтому обычно реализуется третья возможность, причём место разрыва избирается по принципу «очевидности» (самоочевидности или соответствия непосредственным опытным наблюдениям). (ru)
|
| rdfs:comment
|
- Il Münchhausen-Trilemma, chiamato anche trilemma di Agrippa, è un termine coniato dal filosofo Hans Albert per definire l'impossibilità di provare qualsiasi verità assolutamente certa, eccetto le tautologie. È definito trilemma perché pone tre possibilità, di cui nessuna riesce a soddisfare l'assoluta certezza necessaria a fondare una conoscenza, e il suo nome proviene ironicamente dal Barone di Münchhausen, che si dice sia riuscito a tirarsi fuori da una pozza di fango tirandosi per i capelli. (it)
- ミュンヒハウゼンのトリレンマは知識・論理などの確実な根拠が得られることはないという懸念を提起する問題である。ミュンヒハウゼン男爵のエピソードにちなんでこう呼ばれる。ドイツの哲学者ハンス・アルバートが『批判的理性論考』（1967年）において近代的認識論・基礎付け主義は充足理由律による正当化を前提にしているが、それは独断論の一種にすぎないとして批判的合理主義を展開する際に提起された問題である。 1.
* どんなものでも正しいといえるためには根拠が必要である。あるものAが正しいといえるにはその根拠Bが必要である。また根拠Bが正しいといえるにはその根拠Cが必要である。また根拠Cが正しいといえるにはその根拠Dが必要である…と根拠を要求すれば無限に続くことになる（無限背進）のではないか 2.
* どこかで「原理」や「証明はなくても正しいとみなす」といったそれ以上根拠を問えないような理由（ナマの事実）を立てて1の連鎖を止める場合、その理由自体は正否が保障されないので確実ではない 3.
* もしA→B→C→D→…の連鎖がどこかでAに戻ってくるならば循環論法になり無効になる なお、この問題は古代ギリシャの昔から数学者や哲学者の間でよく知られたものであり、最初に明確に指摘したのは古代ギリシャのアグリッパである。 (ja)
- 明希豪森三难困境（英語：Münchhausen trilemma）是知识论中的一个思想实验，用以表明包含逻辑学和数学在内任何对真理的论证都是不可能的。 (zh)
- El trilema de Münchhausen és un terme filosòfic que designa la impossibilitat de provar cap veritat fins i tot en els camps de la lògica i la matemàtica. S'anomena així en honor del baró de Münchhausen, de qui es deia que havia pogut treure’s a si mateix i el cavall que muntava d'un pantà, estirant-se els seus propis cabells. També s'anomena trilema d'Agripa pel filòsof escèptic Agripa. (ca)
- Als Münchhausen-Trilemma wird ein von Hans Albert formuliertes philosophisches Problem bezeichnet. Es geht um die Frage, ob es möglich sei, einen „letzten Grund“ (im Sinne einer letzten Ursache bzw. eines unhintergehbaren ersten Anfangs) zu finden bzw. wissenschaftlich zu beweisen. Hans Albert behauptet, dass jegliche Versuche für eine Letztbegründung scheitern müssen bzw. ins Münchhausen-Trilemma führen. Das Münchhausen-Trilemma bedeutet, dass jeder Versuch des Beweises eines letzten Grundes zu einem von drei möglichen Ergebnissen führt: (de)
- El trilema de Münchhausen o trilema de Agripa es un ataque a la posibilidad de lograr una justificación última para cualquier proposición, incluso en las ciencias formales como la matemática y la lógica. (es)
- In epistemology, the Münchhausen trilemma, also commonly known as the Agrippan trilemma, is a thought experiment intended to demonstrate the theoretical impossibility of proving any truth, even in the fields of logic and mathematics, without appealing to accepted assumptions. If it is asked how any given proposition is known to be true, proof may be provided. Yet that same question can be asked of the proof, and any subsequent proof. The Münchhausen trilemma is that there are only three ways of completing a proof: (en)
- Le trilemme de Münchhausen est un problème épistémologique et gnoséologique. Il s'agit d'une expérience de pensée déjà proposée par le philosophe sceptique antique Agrippa décrivant l'impossibilité d'établir une vérité absolue sur quoi que ce soit. En effet, toute tentative de fonder la connaissance sur une base solide tombe inévitablement sous un des trois écueils suivants : (fr)
- Het Münchhausentrilemma is een filosofisch trilemma dat elke waarheid ter discussie stelt. Het stelt dat geen enkele waarheid of aanname met zekerheid vast te stellen is. Bij het uitpluizen van onderbouwingen of bewijzen (en de daaronder liggende onderbouwingen) komt men uiteindelijk uit op minstens een van de volgende drie doodlopende sporen: Men kan hierdoor concluderen dat we niets met zekerheid weten en alles wat we als waarheid aannemen met drogredenen is onderbouwd. (nl)
- O Trilema de Münchhausen, também conhecido como Trilema de Agripa (referência ao cético grego de mesmo nome), é um termo usado pela filosofia para ressaltar a alegada impossibilidade de se provar qualquer verdade garantida mesmo nos campos da lógica e matemática. É o nome de um argumento da teoria do conhecimento que remonta ao filósofo Hans Albert e, mais tradicionalmente, segundo Diógenes Laércio, a Agripa o Cético. O termo é uma ironia dirigida ao Barão de Münchhausen, que supostamente escapou de um pântano em que se encontrava atolado ao puxar seu próprio cabelo. (pt)
- Münchhausentrilemmat är inom kunskapsteorin ett tankeexperiment benämnt efter Baron von Münchhausen som syftar till att demonstrera omöjligheten att bevisa någon som helst sanning, även inom områdena logik och matematik. Om det frågas hur ett givet påstående är sant kan ett bevis tas fram. Men samma fråga kan ställas för själva beviset, och alla efterföljande bevis. Trilemmat säger att det bara finns tre alternativ för att fullända beviset: (sv)
- Триле́мма Мюнхга́узена — данное Хансом Альбертом (англ. Hans Albert) метафорическое название аргумента о невозможности полного логического обоснования всех предложений системы, поскольку при обосновании одних предложений используются другие, которые в свою очередь требуют обоснования. Имеющиеся возможности: 1.
* регресс в бесконечность; 2.
* логический круг; 3.
* догматический аргумент (см. аксиома, догмат, фундаментализм). (ru)
- Триле́ма Мюнхга́узена — термін, введений Гансом Альбертом (нім. Hans Albert), який стосується філософських проблем пізнання у конкретному питанні можливості встановлення «остаточної основи» для наукових доказів. Ця назва є іронічною згадкою про барона Мюнхгаузена, який хотів сам себе витягти з болота за допомогою власної коси. Ганс Альберт стверджував, що будь-які спроби знайти остаточний аргумент мають потерпіти невдачу, тобто привести до трилеми Мюнхгаузена. Це означає, що пошук остаточного обґрунтування призводить до одного з трьох можливих результатів: (uk)
|
