dbo:abstract
|
- Ekvadoro kaj Peruo entreprenis, ekde ties sendependiĝo komence de la 19a jarcento kaj ĝis 1998, teritorian konflikton pri regionoj amazoniaj kaj andaj, kiu konstituis la plej longdaŭran konflikton pri landlimoj en la okcidenta hemisfero. Ties ekzisto okazigis konstantajn prilimajn bataletojn, same kiel movilizadoj pli ampleksaj kiuj kondukis al militoj ĝenerale mallongdaŭraj. La konflikto iĝis dum du jarcentoj la ĉefa faktoro kiu endanĝerigis la rilatojn peru-ekvadoraj en ĉiuj aspektoj trans la militista kaj diplomata medioj. (eo)
- The Ecuadorian–Peruvian territorial dispute was a territorial dispute between Ecuador and Peru, which, until 1928, also included Colombia. The dispute had its origins on each country's interpretation of what Real Cedulas (Royal Proclamations) Spain used to precisely define its colonial territories in the Americas. After independence, all of Spain's colonial territories signed and agreed to proclaim their limits in the basis of the principle of uti possidetis juris, which regarded the Spanish borders of 1810 as the borders of the new republics. However, conflicting claims and disagreements between the newly formed countries eventually escalated to the point of armed conflicts on several occasions. The dispute de jure had come to an end in the aftermath of the Ecuadorian–Peruvian War with the signing of the Rio de Janeiro Protocol on January 29, 1942. However, this treaty was also questioned, and the two countries went to war on two more occasions: the Paquisha War in 1981, and the Cenepa War in 1995. Tensions subsided but persisted over the next three years. On October 26, 1998, Ecuador and Peru signed a comprehensive peace accord that established a framework for ending a border dispute. Formal demarcation of border regions started on May 13, 1999. The agreement was ratified without opposition by the congresses of both nations, finally bringing a definitive end to the dispute. (en)
- Desde su nacimiento como repúblicas independientes a principios del siglo XIX, y hasta el año 1998, ambos países mostraron discrepancias sobre sus límites fronterizos en regiones comprendidas entre la cuenca del Amazonas y la cordillera de los Andes. Los problemas en la delimitación de fronteras entre ambos países tienen su punto de partida cuando la Gran Colombia (estado antecedente de Ecuador, encabezado por Bolívar) exigió a la naciente República del Perú la entrega de las provincias de Tumbes, Jaén y Maynas, que eran peruanas de acuerdo con el principio de la libre determinación de pueblos, fundamentalmente. Disuelta en 1830 la Gran Colombia y nacido el Ecuador a la vida independiente, este país revivió en reiteradas ocasiones el viejo reclamo bolivariano hacia el Perú, llegando a agudizarse la relación entre ambos países en tres ocasiones (1941, 1981 y 1995) y desembocando en guerras generalmente cortas. El conflicto se convirtió durante siglo y medio en el principal factor que dificultó el fortalecimiento de las relaciones comerciales peruano-ecuatorianas. (es)
- Les conflits frontaliers entre le Pérou et l'Équateur furent l'un des plus longs différends frontaliers de l'histoire de l'Amérique latine. Ils débutent en effet à l'indépendance des deux pays achevée en 1830 et ne sont résolus qu'en 1998. (fr)
- Konflikt peruwiańsko-ekwadorski – spór pomiędzy Peru a Ekwadorem, dotyczy nadamazońskich terytoriów Tumbes, Jaen i Maynas, należących wcześniej do wicekrólestwa Nowej Grenady, które w 1802 Hiszpanie włączyli w skład okręgu zarządzanego z Limy, a które później znalazły się w granicach Peru. Początki sporu sięgają okresu hiszpańskiego, panowania kolonialnego. Hiszpanie nie określili dokładnie przynależności rozległych terenów Amazonii leżących u zbiegu granic wicekrólestwa Peru, wicekrólestwa Nowej Grenady oraz audiencji Quito. Peru i Ekwador twierdziły, iż sporny teren należy do ich terytoriów. W 1941 między Peru i Ekwadorem wybuchła wojna, która zakończyła się porażką Ekwadoru. Sprawą zajęły się Stany Zjednoczone, Brazylia, Chile i Argentyna. W 1942 pod ich protekcją Peru i Ekwador uczestniczyły w konferencji pokojowej. Podpisany został traktat pokojowy, zwany protokołem z Rio. Na mocy tego traktatu sporne tereny włączono do Peru, tym samym Ekwador utracił dostęp do Amazonii. W 1961 Ekwador wypowiedział traktat z 1942. W 1980 i 1995 oba kraje prowadziły krótkotrwałe wojny graniczne. Walki te zostały zakończone dzięki interwencji Organizacji Państw Amerykańskich. Do dnia dzisiejszego spór nie został rozstrzygnięty. Ekwador uważa, iż granice zostały wytyczone z naruszeniem jego praw i suwerenności, natomiast Peru upiera się przy jej ważności. Nie istnieje jednak niebezpieczeństwo konfrontacji zbrojnej. (pl)
- A disputa territorial entre o Equador e o Peru é a fonte do maior conflito armado internacional no hemisfério ocidental . Essa disputa foi uma consequência das definições geográficas imprecisas utilizadas nos tempos coloniais para definir os limites da Real Audiência; após o Peru e a vizinha Grã-Colômbia proclamarem independência da coroa espanhola em 1821 e 1819, respectivamente, essa disputa levou à . Na sequência, as partes beligerantes concordam em proclamar seus limites na base do princípio "uti possidetis" e a fronteira tornou-se a que existia entre os vice-reinados espanhóis do Peru e Nova Granada. Quando a República do Equador proclamou a sua secessão da Grã-Colômbia em 1830 seu governo negociou uma troca de territórios na bacia amazônica por dívidas com os credores britânicos, e a disputa sobre os territórios reacendeu em 1857. O Peru implementou um bloqueio marítimo do porto de Guayaquil exigindo a revogação do acordo, bem como um reconhecimento da soberania peruana sobre os territórios em disputa. Estas exigências foram ignoradas e com o Equador em um estado de guerra civil, o governo de Guillermo Franco, na província de Guayaquil, que afirmava representar todo o país, concordou com as exigências do Peru e assinou o Tratado de de 1860. O governo provisório de Gabriel García Moreno venceu a guerra civil posteriormente naquele ano, e anulou este tratado, com o novo governo peruano seguindo o mesmo caminho após vários anos mais tarde. A disputa continuou até o final do século XIX e início do século XX. Inúmeras tentativas foram feitas para definir as fronteiras, mas ambos os governos não conseguiam lidar com um acordo aceitável para seus constituintes. A guerra entre a Colômbia e o Peru ocorreu durante 1932 e 1933 na região oriental do território da Amazônia e resultou na designação oficial do rio Putumayo como uma fronteira entre a Colômbia e o Peru, mas os setores da sociedade consideraram esta prejudicial para a causa equatoriana, com a Colômbia neste momento reconhecendo os direitos do Peru para o território que o Equador reivindicava como sendo seus. Um acordo reconhecendo territórios em posse de facto por cada país foi assinado em 1936, mas escaramuças militares menores começaram a ocorrer em 1938. As tensões aumentaram, e a guerra eclodiu em julho de 1941, e oficialmente chegou ao fim com a assinatura do Protocolo do Rio de Janeiro em 29 de janeiro de 1942. O tratado tinha a intenção de, finalmente, trazer a longa disputa territorial ao fim, mas em 1960, o então presidente do Equador Dr. José María Velasco Ibarra propôs ao Congresso uma tese de nulidade com base no fato de que o protocolo de 1942 foi forçado sob o governo equatoriano sob coação. Um breve confronto militar ocorreu no início de 1981, quando o Exército peruano assumiu vigorosamente o controle de três destacamentos militares equatorianos na encosta leste da . Um acordo em 1992 entre os presidentes dos dois países, ambos se comprometeram a procurar uma solução pacífica para o conflito. No entanto, em dezembro de 1994, o exército equatoriano foi visto mobilizando-se nas proximidades da Cordilheira do Cóndor. Em 26 de janeiro de 1995, estourou a guerra pelo controle de vários postos avançados localizados nas cabeceiras do , dentro de uma faixa de 78 quilômetros de território que ambos os países alegaram como seus próprios. Em contraste com os encontros anteriores, o que resultou em desfechos favoráveis para o Peru, o Equador foi hábil em reivindicações limitadas, mas obteve significativo sucesso tático emocionalmente, mantendo o controle do entreposto de combate de e arrebatando a superioridade aérea local da Força Aérea peruana. Os combates chegaram ao fim depois de pouco mais de um mês, com a assinatura da Declaração de Montevidéu em 28 de fevereiro, e mais tarde na assinatura da Declaração de Paz do Itamaraty, sob a supervisão dos avalistas do Protocolo do Rio de 1942: Argentina, Brasil, Chile e os EUA. As tensões diminuíram, mas persistiram ao longo dos próximos três anos. Em 26 de outubro de 1998, o Equador e o Peru assinaram um acordo de paz abrangente, que estabeleceu um quadro para acabar com uma disputa de fronteira. A demarcação formal das regiões fronteiriças começou em 13 de maio de 1999. O acordo foi ratificado sem oposição pelos congressos dos dois países, finalmente pondo fim ao litígio, quase dois séculos depois que as nações sul-americanas (ou suas predecessoras) afirmaram a sua independência da Coroa espanhola. (pt)
|
rdfs:comment
|
- Ekvadoro kaj Peruo entreprenis, ekde ties sendependiĝo komence de la 19a jarcento kaj ĝis 1998, teritorian konflikton pri regionoj amazoniaj kaj andaj, kiu konstituis la plej longdaŭran konflikton pri landlimoj en la okcidenta hemisfero. Ties ekzisto okazigis konstantajn prilimajn bataletojn, same kiel movilizadoj pli ampleksaj kiuj kondukis al militoj ĝenerale mallongdaŭraj. La konflikto iĝis dum du jarcentoj la ĉefa faktoro kiu endanĝerigis la rilatojn peru-ekvadoraj en ĉiuj aspektoj trans la militista kaj diplomata medioj. (eo)
- Les conflits frontaliers entre le Pérou et l'Équateur furent l'un des plus longs différends frontaliers de l'histoire de l'Amérique latine. Ils débutent en effet à l'indépendance des deux pays achevée en 1830 et ne sont résolus qu'en 1998. (fr)
- The Ecuadorian–Peruvian territorial dispute was a territorial dispute between Ecuador and Peru, which, until 1928, also included Colombia. The dispute had its origins on each country's interpretation of what Real Cedulas (Royal Proclamations) Spain used to precisely define its colonial territories in the Americas. After independence, all of Spain's colonial territories signed and agreed to proclaim their limits in the basis of the principle of uti possidetis juris, which regarded the Spanish borders of 1810 as the borders of the new republics. However, conflicting claims and disagreements between the newly formed countries eventually escalated to the point of armed conflicts on several occasions. (en)
- Desde su nacimiento como repúblicas independientes a principios del siglo XIX, y hasta el año 1998, ambos países mostraron discrepancias sobre sus límites fronterizos en regiones comprendidas entre la cuenca del Amazonas y la cordillera de los Andes. Los problemas en la delimitación de fronteras entre ambos países tienen su punto de partida cuando la Gran Colombia (estado antecedente de Ecuador, encabezado por Bolívar) exigió a la naciente República del Perú la entrega de las provincias de Tumbes, Jaén y Maynas, que eran peruanas de acuerdo con el principio de la libre determinación de pueblos, fundamentalmente. Disuelta en 1830 la Gran Colombia y nacido el Ecuador a la vida independiente, este país revivió en reiteradas ocasiones el viejo reclamo bolivariano hacia el Perú, llegando a agud (es)
- Konflikt peruwiańsko-ekwadorski – spór pomiędzy Peru a Ekwadorem, dotyczy nadamazońskich terytoriów Tumbes, Jaen i Maynas, należących wcześniej do wicekrólestwa Nowej Grenady, które w 1802 Hiszpanie włączyli w skład okręgu zarządzanego z Limy, a które później znalazły się w granicach Peru. Początki sporu sięgają okresu hiszpańskiego, panowania kolonialnego. Hiszpanie nie określili dokładnie przynależności rozległych terenów Amazonii leżących u zbiegu granic wicekrólestwa Peru, wicekrólestwa Nowej Grenady oraz audiencji Quito. Peru i Ekwador twierdziły, iż sporny teren należy do ich terytoriów. (pl)
- A disputa territorial entre o Equador e o Peru é a fonte do maior conflito armado internacional no hemisfério ocidental . Essa disputa foi uma consequência das definições geográficas imprecisas utilizadas nos tempos coloniais para definir os limites da Real Audiência; após o Peru e a vizinha Grã-Colômbia proclamarem independência da coroa espanhola em 1821 e 1819, respectivamente, essa disputa levou à . Na sequência, as partes beligerantes concordam em proclamar seus limites na base do princípio "uti possidetis" e a fronteira tornou-se a que existia entre os vice-reinados espanhóis do Peru e Nova Granada. (pt)
|