| dbo:abstract
|
- Matej Bel z Očovej (maďarsky Bél Mátyás, německy Matthias Bél) (24. března 1684, Očová, Uhersko – 29. srpna 1749, Bratislava) byl slovenský polyhistor, , filozof, spisovatel, pedagog, evangelický kazatel, průkopník slovenského osvícenství, jeden z nejvýznamnějších evropských vědců 18. století[zdroj?!], zakladatel moderní vlastivědy v Uhersku[zdroj?!] a vzor francouzského Denise Diderota[zdroj?!]. Ve své vědecké práci prosazoval moderní metody – kolektivní práci, postup podle stanoveného plánu, studium pramenů a archivů a kritický postoj k faktům. V tomto ohledu už předčil i osvícence.[zdroj?!] (cs)
- Matiaso BEL, (latine Matthias Belius germane Matthias Bel hungare Mátyás Bél) naskiĝinta en Ocsova la 24-an de marto 1684 el varia slovaka-hungara familio kaj mortinta en Pozsony la 29-an de aŭgusto 1749 estis slovaka-hungara hungarlandano, geografiisto, tutfakulo, sciencisto, lingvisto, pedagogo, unu el la plej signifaj eŭropaj sciencistoj de la 18-a jarcento, fondinto de moderna patrujscienco en Hungara reĝlando kaj modelo de franca enciklopediisto Diderot. Li estis ano de pluraj sciencaj societoj kaj akademioj (en Londono, Berlino, Jena kaj Olomouc). Por siaj verkoj li ricevis la oran medalon de la papo Klemento la 12-a kaj imperiestro Karlo la 6-a levis lin en la nobelan rangon. Post siaj studoj en Halle li estis luterana pastro en Besztercebánya, pli poste rektoro de la luterana liceo en Pozsony. Pro sia subteno de la liberecbatalo de Francisko Rákóczi la 2-a li estis kondamnita al morto, sed en la lasta momento amnestiita.Bel famiĝis per latina patrujscienca enciklopedio pri Hungarujo kaj en ĝi kolektis ankaŭ konojn pri Slovakio. La verkoj pri historiaj-geografiaj konoj pri nova Hungarujo, estas tre valoraj. Kvankam en ĝi li pli atentas la historion de la nobelaj familioj ol tiun de la servutularo, li tamen malkaŝe manifestas sian nacian memkonscion kaj entuziasmiĝas pri la pozitivaj ecoj de sia popolo. Li fariĝis konata per sia laŭdo de la lingvoj ĉeĥa kaj slovaka.Matej Bel reprezentas la transiron de la literatura baroko al la klerismo. Li verkis nur latine, sed li parolis perfekte germane, hungare kaj slovake, kiujn li taksis egalvaloraj. Matej BelLa departemento MALGRANDA HONT(fragmento) Slovakoj, egale kiel la plejparto de Hungaroj, diferencas inter si multe laŭ lingvoj kaj kutimoj. Sed ili ĉiuj estas persistemaj en laboro, kunkreskintaj kun la tero, noblamoraj, senkonsidere pri tio, ĉu ili loĝas en montara regiono aŭ sur ebenaĵo. Tiuj ĉi lastaj ne devas tiom labori, havante pli fekundajn kampojn, kaj male, la unue menciitajn, precipe tiujn, kiuj loĝas en pli malproksimaj montaroj, devigas la naturo okupiĝi pri diversaj lignoprilaboraj laboroj. Tiuj, kiuj loĝas sur platejoj, okupiĝas prefere pri potfarado. Sed kaj la unuaj kaj la aliaj alportadas siajn manufakturaĵojn en la ebenaĵojn por vendi ilin tie. Tiel ĉi ili plejparte gajnas siajn vivrimedojn. Sed cetere ili ĉiuj pro nefekunda tero vivas en mizero kaj malriĉeco. Malgraŭ tio ili tamen estas honestaj kaj egale lertaj kiel diligentaj...Egale kiel Hungaroj, ili edziĝas en plenekfloro de sia juneco. Sed ili havas tute diferencajn kutimojn. Nome Hungaroj alvenigas siajn junedzinojn laŭ malnovaj kutimoj sen grandaj ceremonioj. Slovakoj, tute male, praktikas ĉe tio tiom da diversaj ceremonioj, ke estas malfacile ilin unuope mencii. Unue ili sabate dum krepusko kunvenas kvazaŭ por gastigo; tion oni nomas „kunveni por manĝi kaĉon“. Helpe de du knabinoj estas kunvokataj la samaĝulinoj de la fianĉo. Al la gastigo oni kunvokas ankaŭ la fraŭlojn, kaj ili prizorgas la dancamuzon. Poste ili amuziĝas ĝis malfrua nokto kaj ĉe la disiro esprimas grandan dankon por la honorigo manifestita al ili per la alvoko. La disiro okazas kun laŭta kantado.Kiam venas dimanĉo, okazas la edziĝfesto kun kamparana sento de memestima fieriĝemo laŭ la materiaj eblecoj de la gepatroj. Je fiksita horo oni iras, dancante dumvoje, en la preĝejon, kie la gefianĉoj estas solene geedzigitaj. Poste ĉe la sonoj de violonoj kaj sakfajfiloj oni revenas en la domon, kie okazas la edziĝfesteno. Tie fine oni komencas festeni kaj danci kaj mankas tie nenia speco de vilaĝa amuziĝo, kiun oni nur povas al si imagi. Dum tia gajeco kaj amuzado la edziĝfesteno ofte daŭras eĉ ok tagojn kaj la kostojn ofte pagas la junedzo.Kiam pasis unu-du tagoj en tiaj ĉi amuziĝoj, ĉiuj gefestantoj procesie foriras en la domon de la junedzo, kie oni malfrue vespere alvenigas ankaŭ la junedzinon. Tiun ĉi kutimon oni nomas „enhejmiĝo“. Estas malfacile priskribi, kiom da ululkriado kaj sakfajfado okazas dum tiu ĉi ceremonio. Kaj poste en la domo de la junedzo okazas nova festeno.La sekvan tagon venas edziĝintaj viroj kaj la edziĝintaj virinoj por saluti la junan geedzan paron kaj laŭ ceremoniplena kutimo akceptas ilin inter sin.Tiajn kutimojn havas la ĉi tieaj Slovakoj.La infanojn ili edukas tiel, kiel ili mem vivas. La knabinojn ili severe alkutimigas al la hejmaj kaj la knabojn al la terkulturistaj laboroj. Sed en tia ĉi, kvankam malfacila vivo ili ofte vivas pli longe ol iu alia homo.La mortintojn ili laŭ malnova kutimo entombigas dum laŭta vekriado kaj lamentado de ploristinoj, kiuj laŭ certa melodio kantas en la funebra procesio laŭdojn al la mortinto kaj prikantas sian malfeliĉon, ja eĉ amare riproĉas al si mem la maljustaĵojn kaj ofendojn, per kiuj ili estis pekintaj kontraŭ la mortinto.Dum ili vivas, ili sian amaran vivon dolĉigas al si per diversaj amuziĝoj, precipe la junularo. Tiu ĉi dum Pentekosto elektas sian „reĝon“, kiun ili kronas per simbola krono. La sekvan tagon ili aranĝas dancamuzon. Siajn amuziĝojn ili praktikas en garbejoj sub la kontrolo de iu el la pli aĝaj viroj, kiu zorgas, ke ili amuziĝu dece. Tiu ĉi pliaĝulo estas kvazaŭ la parolisto de la reĝo – li parolas kaj respondas, kiam necese, dum la reĝo mem silentas. Se iu volas alpaŝi al la reĝo por saluti lin, li povas fari tion tiel, ke li manpremas kun la reĝo havante sian propran manon ornamita per floroj. Krom tio, se la reĝo iras danci, li tenas antaŭ si sian „sceptron“ kaj antaŭ kaj post li paŝas po unu junulo. Ekdanconte li forĵetas sian sceptron, kaj se iu el la junuloj ne sukcesas kapti ĝin, la reĝo lin simbole punas per la sceptro. Fine la reĝo sidiĝas al la tablo sur kusenetojn. Tie ĉi zorgeme servas al li la du junuloj kaj aliaj subuloj, kiuj estos al li dispone. Aliaj sidas sur la tegmento kaj afable invitas preterpasantojn al la dancamuzo.Tiom ĉi pri slovakoj vilaĝaj terkulturistoj. Tradukis E.V.T. (eo)
- Matthias Bel, lateinisch Belius, slowakisch Matej Bel; ungarisch Mátyás Bél, (* 24. März 1684 in Ocsova (Komitat Sohl / ung. Zólyom vármegye), Königliches Ungarn (heute Očová, Slowakei); † 29. August 1749 in Pressburg) war ein Historiker, lutherischer Theologe, Pädagoge und Geschichtsschreiber aus dem Königreich Ungarn. (de)
- Matthias Bel ((hu) Bél Mátyás, (sk) Matej Bel, (la) Matthias Belius), né le 22 mars 1684 à Nagyócsa en Haute-Hongrie, aujourd'hui Očová en Slovaquie, mort le 29 août 1749 à Presbourg/Pozsony, aujourd'hui Bratislava, est un philosophe slovaque, polymathe, encyclopédiste, éducateur, et prédicateur protestant (évangélique). (fr)
- Matthias Bel or Matthias Bél (German: Matthias Bel; Hungarian: Bél Mátyás; Slovak: Matej Bel; Latin: Matthias Belius; 22–24 March(?), 1684 – 29 August 1749) was a Lutheran pastor and polymath from the Kingdom of Hungary. Bel was active in the fields of pedagogy, philosophy, philology, history, and theoretical theology; he was the founder of Hungarian geographic science and a pioneer of descriptive ethnography and economy. A leading figure in pietism. He is also known as the Great Ornament of Hungary (Magnum decus Hungariae). (en)
- Matthias Bel fue un historiógrafo nacido en Otsava, Hungría, en 1684 y fallecido en 1749.El, Matthias Bel o Bélius, dejó algunas obras en latín de la historia de su país natal; tradujo la Biblia al bohemio y compuso varios tratados piadosos (sacado de la obra de T. Cooper: A new biographical dictionnary:..., London, 1873.). (es)
- Matej Bel, in ungherese Bél Mátyás, in tedesco Matthias Bel, in latino Matthias Belius (Očová, 24 marzo 1684 – Presburgo, 29 agosto 1749) è stato un uomo universale slovacco o, secondo un'altra tradizione storiografica, ungherese. Fu storico, enciclopedista, pedagogista, predicatore luterano, filosofo illuminista, geografo. (it)
- Matej Bel (łac. Belius Matthias, węg. Bél Mátyás, słow. Matej Bel, niem. Matthias Bél; ur. 22 marca 1684 w Očovéj, zm. 29 sierpnia 1749 w Preszburgu) – kaznodzieja ewangelicki, polihistor, filozof, pedagog, encyklopedysta. Prekursor słowackiego oświecenia, pionier nowoczesnych nauk historyczno-geograficznych na Węgrzech, jeden z najwybitniejszych uczonych XVIII w. w tej części Europy. Członek wielu zagranicznych towarzystw naukowych i akademii. O sobie mówił lingua Slavus, natione Hungarus, eruditione Germanus („według języka Słowianin, według narodowości Węgier, z wykształcenia Niemiec”). (pl)
- Matthias Bel (ung. Mátyás Bél, sk. Matej Bel), född 24 mars 1684 i , död 29 augusti 1749 i Pressburg, var en ungersk-slovakisk historiker. Han var far till Karol Andrej Bel. Bél studerade i Halle an der Saale och blev där lärare vid det stora franckeska barnhuset ("Waisenhaus"). År 1708 blev han rektor för den evangeliska skolan i Neusohl (i dåvarande norra Ungern), kallades 1714 till Pressburg såsom rektor vid det evangeliska lyceet och blev 1719 predikant för den därvarande evangelisk-tyska församlingen. Béls huvudarbeten är Hungariæ antiquæ et novæ prodromus (1723), Adparatus ad historiam Hungariæ (1735–46) och Notitia Hungariæ novæ historico-geographica (1735–42, ofulländad). Han översatte även religiösa skrifter av Johann Arndt och Johan Anastasius Freylinghausen till tjeckiska och ungerska, utgav 1721 den första regelbundet utkommande ungerska tidningen, "Nova Posoniensia", och 1722 en fullständig översättning av Bibeln på tjeckiska språket. (sv)
- Маттиас Бел (нем. Matthias Bel; венг. Bél Mátyás; словацк. Matej Bel; лат. Matthias Belius; 22 марта 1684 или 24 марта 1684, Банска-Бистрица, комитат Зойом[d] — 29 августа 1749[…], Братислава) — лютеранский пастор и эрудит Королевства Венгрии. Он также известен как Великий герой Венгрии (Magnum decus Hungariae). Бел так описал себя в «lingua Slavus, natione Hungarus, eruditione Germanus» («по языку славянский, по национальности — венгерский, по эрудиции — немец»). (ru)
- Матей Бел (словац. Matej Bel z Očovej, угор. Bél Mátyás, нім. Matthias Bel, лат. Matthias Belius; 22 березня 1684, Очова — 29 серпня 1749, Братислава) — словацький науковець, поет, енциклопедист, історик, філософ, просвітитель, зачинатель модерної учительської справи. Походив з родини хліборобів з села Очова, родина мала в селі прізвисько Фунтік. Викладав у гімназіях Братислави і Банської Бистриці. Дбаючи про те, щоб навчання в гімназіях стало практичнішим, Бел запровадив вивчення географії, французької мови, музики та ряд інших предметів. Займався історією, економікою, географією, етнографією, педагогікою, його називали «великою прикрасою Угорщини». Головна Бела заслуга полягала в тому, що своїми історико-географічними описами він будив у словаків національну самосвідомість, розвивав у них почуття слов'янської спільності та національної гідності, чого було вкрай необхідно словакам, як народу в умовах Угорської держави. Дбаючи про те, щоб навчання в гімназіях стало практичнішим, Бел-Фунтик запровадив вивчення географії, французької мови, музики та інших предметів. У словацькому місті Банська Бистриця, є Університет Матея Бела. У Словаччині також надрукована Енциклопедія Беліана (словац. Encyclopaedia Beliana). (uk)
|
| rdfs:comment
|
- Matthias Bel, lateinisch Belius, slowakisch Matej Bel; ungarisch Mátyás Bél, (* 24. März 1684 in Ocsova (Komitat Sohl / ung. Zólyom vármegye), Königliches Ungarn (heute Očová, Slowakei); † 29. August 1749 in Pressburg) war ein Historiker, lutherischer Theologe, Pädagoge und Geschichtsschreiber aus dem Königreich Ungarn. (de)
- Matthias Bel ((hu) Bél Mátyás, (sk) Matej Bel, (la) Matthias Belius), né le 22 mars 1684 à Nagyócsa en Haute-Hongrie, aujourd'hui Očová en Slovaquie, mort le 29 août 1749 à Presbourg/Pozsony, aujourd'hui Bratislava, est un philosophe slovaque, polymathe, encyclopédiste, éducateur, et prédicateur protestant (évangélique). (fr)
- Matthias Bel or Matthias Bél (German: Matthias Bel; Hungarian: Bél Mátyás; Slovak: Matej Bel; Latin: Matthias Belius; 22–24 March(?), 1684 – 29 August 1749) was a Lutheran pastor and polymath from the Kingdom of Hungary. Bel was active in the fields of pedagogy, philosophy, philology, history, and theoretical theology; he was the founder of Hungarian geographic science and a pioneer of descriptive ethnography and economy. A leading figure in pietism. He is also known as the Great Ornament of Hungary (Magnum decus Hungariae). (en)
- Matthias Bel fue un historiógrafo nacido en Otsava, Hungría, en 1684 y fallecido en 1749.El, Matthias Bel o Bélius, dejó algunas obras en latín de la historia de su país natal; tradujo la Biblia al bohemio y compuso varios tratados piadosos (sacado de la obra de T. Cooper: A new biographical dictionnary:..., London, 1873.). (es)
- Matej Bel, in ungherese Bél Mátyás, in tedesco Matthias Bel, in latino Matthias Belius (Očová, 24 marzo 1684 – Presburgo, 29 agosto 1749) è stato un uomo universale slovacco o, secondo un'altra tradizione storiografica, ungherese. Fu storico, enciclopedista, pedagogista, predicatore luterano, filosofo illuminista, geografo. (it)
- Matej Bel (łac. Belius Matthias, węg. Bél Mátyás, słow. Matej Bel, niem. Matthias Bél; ur. 22 marca 1684 w Očovéj, zm. 29 sierpnia 1749 w Preszburgu) – kaznodzieja ewangelicki, polihistor, filozof, pedagog, encyklopedysta. Prekursor słowackiego oświecenia, pionier nowoczesnych nauk historyczno-geograficznych na Węgrzech, jeden z najwybitniejszych uczonych XVIII w. w tej części Europy. Członek wielu zagranicznych towarzystw naukowych i akademii. O sobie mówił lingua Slavus, natione Hungarus, eruditione Germanus („według języka Słowianin, według narodowości Węgier, z wykształcenia Niemiec”). (pl)
- Маттиас Бел (нем. Matthias Bel; венг. Bél Mátyás; словацк. Matej Bel; лат. Matthias Belius; 22 марта 1684 или 24 марта 1684, Банска-Бистрица, комитат Зойом[d] — 29 августа 1749[…], Братислава) — лютеранский пастор и эрудит Королевства Венгрии. Он также известен как Великий герой Венгрии (Magnum decus Hungariae). Бел так описал себя в «lingua Slavus, natione Hungarus, eruditione Germanus» («по языку славянский, по национальности — венгерский, по эрудиции — немец»). (ru)
- Matej Bel z Očovej (maďarsky Bél Mátyás, německy Matthias Bél) (24. března 1684, Očová, Uhersko – 29. srpna 1749, Bratislava) byl slovenský polyhistor, , filozof, spisovatel, pedagog, evangelický kazatel, průkopník slovenského osvícenství, jeden z nejvýznamnějších evropských vědců 18. století[zdroj?!], zakladatel moderní vlastivědy v Uhersku[zdroj?!] a vzor francouzského Denise Diderota[zdroj?!]. (cs)
- Matiaso BEL, (latine Matthias Belius germane Matthias Bel hungare Mátyás Bél) naskiĝinta en Ocsova la 24-an de marto 1684 el varia slovaka-hungara familio kaj mortinta en Pozsony la 29-an de aŭgusto 1749 estis slovaka-hungara hungarlandano, geografiisto, tutfakulo, sciencisto, lingvisto, pedagogo, unu el la plej signifaj eŭropaj sciencistoj de la 18-a jarcento, fondinto de moderna patrujscienco en Hungara reĝlando kaj modelo de franca enciklopediisto Diderot. Li verkis nur latine, sed li parolis perfekte germane, hungare kaj slovake, kiujn li taksis egalvaloraj. Tradukis E.V.T. (eo)
- Matthias Bel (ung. Mátyás Bél, sk. Matej Bel), född 24 mars 1684 i , död 29 augusti 1749 i Pressburg, var en ungersk-slovakisk historiker. Han var far till Karol Andrej Bel. Bél studerade i Halle an der Saale och blev där lärare vid det stora franckeska barnhuset ("Waisenhaus"). År 1708 blev han rektor för den evangeliska skolan i Neusohl (i dåvarande norra Ungern), kallades 1714 till Pressburg såsom rektor vid det evangeliska lyceet och blev 1719 predikant för den därvarande evangelisk-tyska församlingen. (sv)
- Матей Бел (словац. Matej Bel z Očovej, угор. Bél Mátyás, нім. Matthias Bel, лат. Matthias Belius; 22 березня 1684, Очова — 29 серпня 1749, Братислава) — словацький науковець, поет, енциклопедист, історик, філософ, просвітитель, зачинатель модерної учительської справи. Походив з родини хліборобів з села Очова, родина мала в селі прізвисько Фунтік. Викладав у гімназіях Братислави і Банської Бистриці. Дбаючи про те, щоб навчання в гімназіях стало практичнішим, Бел запровадив вивчення географії, французької мови, музики та ряд інших предметів. (uk)
|
