| dbo:abstract
|
- Die Katalexe (altgriechisch κατάληξις katálēxis, deutsch ‚frühzeitiges Aufhören‘; Adjektiv katalektisch) bezeichnet in der antiken Metrik einen Vers in einem regelmäßigen Versmaß, dessen letzter Versfuß (bzw. dessen letztes Metron) verkürzt ist, im Gegensatz zum akatalektischen Vers, bei dem der letzte Versfuß vollständig ist. Zum Beispiel besteht der daktylische Hexameter in seiner vollständigen, akatalektischen Form aus sechs Daktylen: —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ In der katalektischen Form entfällt die letzte Silbe und der letzte Fuß wird zum Trochäus —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ | —◡ Da in der antiken Verslehre der Daktylus auch durch zwei Längen realisiert werden konnte (——), kann ein katalektischer Daktylus auch zu einer Länge (—) verkürzt sein.Eine Verkürzung um zwei oder mehr metrische Elemente bzw. um ein ganzes Metrum wird auch als Brachykatalexe (Adjektiv brachykatalektisch) bezeichnet.(Siehe auch: Hyperkatalexe)
(de)
- Katalekta verso en poetiko estas verso, kies lasta piedo estas nekompleta; ordinare mankas unu, escepte eĉ du silaboj. La mankaj silaboj ĉiam estas malpezaj. La vorto deriviĝas de la helena κατάληξις (katálēksis). Ekzemplon de katalekteco prezentas Zamenhof en sia poemo "Al la fratoj": Forte ni staru,Fratoj amataj,Por nia sankta afero! Al katalekteco kontrastas du fenomenoj, siaflanke bone distingendaj:
* nekatalekta verso estas verso kun kompleta lasta piedo, aperanta en poemo, kies metriko normale postulus katalektan verson.
* malkatalekta verso estas verso, en kiu al kompleta lasta piedo sekvas eĉ plia malpeza silabo. La poetikoj de kelkaj lingvoj uzas la esprimon "katalekta" ankaŭ pri versoj, ĉe kies komenco mankas silabo. En Esperanto ordinare la komenco de verso difinas ties metrikon, do katalekteco de unuopa verso okazas nur ĉe ties fino. Nur en kompleta poemo verso povas havi komencan katalektecon, kompare al aliaj versoj. (eo)
- A catalectic line is a metrically incomplete line of verse, lacking a syllable at the end or ending with an incomplete foot. One form of catalexis is headlessness, where the unstressed syllable is dropped from the beginning of the line. A line missing two syllables is called brachycatalectic. (en)
- Se denomina verso cataléctico a aquel métricamente incompleto, es decir, o bien le falta una sílaba, o bien, en el caso de la de la poesía griega y latina, que tiene uno de sus pies imperfecto al final. (es)
- De Katalexe (afgeleid van het Griekse κατάληξις, katálēxis, „vroegtijdig afbreken“) is een stijlfiguur in de dichtkunst.Het is een van de kunstgrepen die een dichter gebruikt om het gedicht levendig te maken. In een katalektisch vers wordt de laatste versvoet of jambe opzettelijk korter gemaakt dan het metrum voorschrijft en de toehoorder verwacht. De poëzie van de oudheid was in de eerste plaats bedoeld om voor te dragen. Bij een dactylus wordt door het weglaten van twee lettergrepen het weglaten van de twee onbeklemtoonde lettergrepen mogelijk. Gedichten kunnen in katalektische en akatalektische verzen worden ingedeeld. In de laatste groep komt de kunstgreep van de katalexe niet voor. Wanneer het laatste woord van de versvoet meer lettergrepen heeft dan volgens het metrum nodig is spreekt men van een hyperkatalexe. (nl)
- Kataleksa – w wierszu iloczasowym zjawisko skrócenia stopy kończącej wers lub o jedną lub dwie sylaby stanowiące część lub całość tezy. W wierszu sylabotonicznym zjawisko skrócenia stopy kończącej wers lub o jedną lub dwie sylaby nieakcentowane. Stopa w ten sposób skrócona nazywa się stopą katalektyczną, a metrum, w którym to zjawisko występuje - metrum katalektycznym. Redukcja katalektyczna dotyczy wyłącznie stóp kończących się tezą (w wierszu iloczasowym) lub sylabami nieakcentowanymi (w metrach akcentuacyjnych): amfibrachu, daktylu, peonu trzeciego i trocheju. Daktyl i jonik a maiore może podlegać, oprócz zwykłej kataleksy, tzw. kataleksie dużej (zwanej też kataleksą podwójną lub brachykataleksą), w wyniku której zredukowane zostają dwie ostatnie sylaby tezy. W polskim sylabotoniku kataleksa dotyczy najczęściej klauzuli wersu, niekiedy występuje przed średniówką. Przykład czterostopowca trocheicznego z kataleksą w poezji angielskiej (pierwsze trzy wersy, wytłuszczonym drukiem – sylaby akcentowane): Through the / forest / have I / gone.But A- / thenian / found I / none,On whose / eyes I / might ap- / proveThis flow- / er's force / in stir- / ring love.(W. Shakespeare, Sen nocy letniej, akt II, scena III, fragment jednego z monologów Puka) Stopy zakończone sylabą akcentowaną (anapest, jamb) mogą podlegać hiperkataleksie, czyli stopa taka umieszczona w klauzuli wersu lub będąca ostatnim elementem członu wersowego może zostać rozbudowana o jedną sylabę nieakcentowaną. Jeżeli ostatnia stopa wersu lub członu wersowego jest pełna – mówi się o akataleksie. W wierszu Adama Mickiewicza Chór strzelców, napisanym amfibrachicznym dwustopowcem, w zwrotce pierwszej wersy są akatalektyczne (sSssSs), a w zwrotce drugiej na przemian akatalektyczne i katalektyczne (sSssS): Śród opok i jarów,I plonów i głogów,Przy dźwięku ogarów,I rusznic i rogów; Na koniu, co w cwale Sokoli ma lot, I z bronią, co w strzale Huczniejsza nad grzmot: Natomiast w Odzie do radości Friedricha Schillera wersy nieparzyste są trocheiczne czterostopowe akatalektyczne (SsSsSsSs), a wersy parzyste również trocheiczne czterostopowe katalektyczne (SsSsSsS): Freude, schöner Götterfunken,Tochter aus Elysium,wir betreten feuertrunken,Himmlische, dein Heiligtum!Deine Zauber binden wieder,was die Mode streng geteilt;alle Menschen werden Brüder,wo dein sanfter Flügel weilt. (pl)
- Катале́ктика (от др.-греч. κατάληκτος, усеченный) — в метрическом и силлабо-тоническом стихосложении понятие окончания строки неполной урезанной стопой, в отличие от неурезанной при акаталектике. Соответственно, каталектический стих — любой стих, в котором последняя стопа полностью не сохраняется и урезана. Примеры каталектического стиха: Вергилий, «Энеида» VIII, 596 (дактилический каталектический гекзаметр, —U|—UU|—UU|—UU|—UU|—X): Quādrupedānte putrēm sonitū quatit ūngula cāmpūm… А. С. Пушкин, «Бесы» (трохеический каталектический , ÚU|ÚU|ÚU|Ú): Му́тно не́бо, но́чь мутна́… Наш слух различает клаузулы безотносительно к характеру стоп; поэтому современное русское стихосложение отказалось от классификации стихотворных строк на каталектические (с усеченной стопой на конце), акаталектические (полные) и гиперкаталектические (наращенные). (ru)
- Катале́ктика (грец. kataléktik — усічення, скорочення, від katalego — припиняю, закінчую) — розділ метрики, де висвітлюються ритмічні закінчення віршового рядка — клаузули, які розмежовують його з наступним. Сучасні віршознавці визначають своєрідність клаузул за місцем наголосу (окситонна, парокситонна, дактилічна, гіпердактилічна), враховуючи останній наголошений склад та ненаголошені, розташовані за ним. Каталектика, характеризуючись зменшенням останньої стопи у віршовому рядку на один чи кілька ненаголошених складів, виявляє цим свою відмінність від акаталектики чи гіперкаталектики. У вужчому розумінні каталектика тлумачиться як закінчення віршового рядка стопою, поменшеною порівняно з іншими на один чи два ненаголошених склади (крім ямба та анапеста, де ритмічний акцент припадає на останній склад). У хореї та амфібрахії спостерігається усічення на склад, у дактилі — на один чи два: «Осінь звучить, наче скрипка» Борис Бунчук:—UU/—UU/—U. спостеріг аналогічні явища і в середині рядка — в останній стопі перед цезурою, називаючи її ліпометричною (на відміну від метричної, що відповідає акаталектичному закінченню, та гіперметричної), наводячи як приклад віршовані рядки чотиристопного дактиля: Вудку закинуть рибалка забувся:Що йому риба, що йому води (…) (Тамара Коломієць). (uk)
|
| rdfs:comment
|
- A catalectic line is a metrically incomplete line of verse, lacking a syllable at the end or ending with an incomplete foot. One form of catalexis is headlessness, where the unstressed syllable is dropped from the beginning of the line. A line missing two syllables is called brachycatalectic. (en)
- Se denomina verso cataléctico a aquel métricamente incompleto, es decir, o bien le falta una sílaba, o bien, en el caso de la de la poesía griega y latina, que tiene uno de sus pies imperfecto al final. (es)
- Die Katalexe (altgriechisch κατάληξις katálēxis, deutsch ‚frühzeitiges Aufhören‘; Adjektiv katalektisch) bezeichnet in der antiken Metrik einen Vers in einem regelmäßigen Versmaß, dessen letzter Versfuß (bzw. dessen letztes Metron) verkürzt ist, im Gegensatz zum akatalektischen Vers, bei dem der letzte Versfuß vollständig ist. Zum Beispiel besteht der daktylische Hexameter in seiner vollständigen, akatalektischen Form aus sechs Daktylen: —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ In der katalektischen Form entfällt die letzte Silbe und der letzte Fuß wird zum Trochäus —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ | —◡◡ | —◡ (de)
- Katalekta verso en poetiko estas verso, kies lasta piedo estas nekompleta; ordinare mankas unu, escepte eĉ du silaboj. La mankaj silaboj ĉiam estas malpezaj. La vorto deriviĝas de la helena κατάληξις (katálēksis). Ekzemplon de katalekteco prezentas Zamenhof en sia poemo "Al la fratoj": Forte ni staru,Fratoj amataj,Por nia sankta afero! Al katalekteco kontrastas du fenomenoj, siaflanke bone distingendaj: (eo)
- Kataleksa – w wierszu iloczasowym zjawisko skrócenia stopy kończącej wers lub o jedną lub dwie sylaby stanowiące część lub całość tezy. W wierszu sylabotonicznym zjawisko skrócenia stopy kończącej wers lub o jedną lub dwie sylaby nieakcentowane. Stopa w ten sposób skrócona nazywa się stopą katalektyczną, a metrum, w którym to zjawisko występuje - metrum katalektycznym. W polskim sylabotoniku kataleksa dotyczy najczęściej klauzuli wersu, niekiedy występuje przed średniówką. Jeżeli ostatnia stopa wersu lub członu wersowego jest pełna – mówi się o akataleksie. (pl)
- De Katalexe (afgeleid van het Griekse κατάληξις, katálēxis, „vroegtijdig afbreken“) is een stijlfiguur in de dichtkunst.Het is een van de kunstgrepen die een dichter gebruikt om het gedicht levendig te maken. In een katalektisch vers wordt de laatste versvoet of jambe opzettelijk korter gemaakt dan het metrum voorschrijft en de toehoorder verwacht. De poëzie van de oudheid was in de eerste plaats bedoeld om voor te dragen. Bij een dactylus wordt door het weglaten van twee lettergrepen het weglaten van de twee onbeklemtoonde lettergrepen mogelijk. (nl)
- Катале́ктика (от др.-греч. κατάληκτος, усеченный) — в метрическом и силлабо-тоническом стихосложении понятие окончания строки неполной урезанной стопой, в отличие от неурезанной при акаталектике. Соответственно, каталектический стих — любой стих, в котором последняя стопа полностью не сохраняется и урезана. Примеры каталектического стиха: Вергилий, «Энеида» VIII, 596 (дактилический каталектический гекзаметр, —U|—UU|—UU|—UU|—UU|—X): Quādrupedānte putrēm sonitū quatit ūngula cāmpūm… А. С. Пушкин, «Бесы» (трохеический каталектический , ÚU|ÚU|ÚU|Ú): Му́тно не́бо, но́чь мутна́… (ru)
- Катале́ктика (грец. kataléktik — усічення, скорочення, від katalego — припиняю, закінчую) — розділ метрики, де висвітлюються ритмічні закінчення віршового рядка — клаузули, які розмежовують його з наступним. У хореї та амфібрахії спостерігається усічення на склад, у дактилі — на один чи два: «Осінь звучить, наче скрипка» Борис Бунчук:—UU/—UU/—U. Вудку закинуть рибалка забувся:Що йому риба, що йому води (…) (Тамара Коломієць). (uk)
|
