| dbo:abstract
|
- Stańczyk (okolo 1480–1560) byl šašek u dvora polských králů Jana I. Olbrachta (1492–1501), Alexandra I. Jagellonskeho (1501–1506), Zikmunda I. Starého (1506–1548) a Zikmunda II. Augusta (1548–1572). O jeho životopisu se dochovalo jen málo spolehlivých informací. Narodil se ve vesnici poblíž Proszowic nedaleko Krakova. Své výsadní postavení na královském dvoře získal pro svůj smysl pro humor a inteligenci. Díky klaunské svobodě kritizoval nemilosrdně nedbalou politiku vládnoucích vrstev Polska. Polští spisovatelé doby renesance: Łukasz Górnicki, Jan Kochanowski, , Mikołaj Rej a jiní často citovali jeho otevřené prohlášení (nebo mu přičítali své vlastní myšlenky). V 60. letech 19. století v západní části Haliče bylo po něm pojmenováno politické uskupení, které se snažilo o větší svobodu pro polské obyvatelstvo v rakouské části Polska. Slavný obraz polského malíře Jána Matejka líčí okamžik, kdy během plesu v královském paláci královny Bony Sforzy si Stańczyk zoufá nad porážkou polsko-litevské armády a ztrátou Smolenska v roce 1514. Také v divadelní hře "Wesele" ("Veselka") Stanisława Wyspiańského (1901) se objeví mezi veselými svatebními hosty zasmušilý Stańczyk s klaunskou třtinou – caduceusem v ruce, aby odsoudil pasivitu zotročeného polského národa. Stańczyk je v polské tradici symbolem obyčejného člověka, chytřejšího nad krále, kterým věrně sloužil a nebál se jim říct pravdu. (cs)
- Stańczyk (* um 1480; † um 1560) war ein Hofnarr am Hof der polnischen Könige Alexander (1501–1506), Sigismund I. des Alten (1506–1548) und Sigismund II. August (1548–1572). Über seinen Lebenslauf gibt es wenig glaubwürdige Angaben. Er entstammte einer Bauernfamilie aus Proszowice bei Krakau. Seine privilegierte Stellung am Hofe verdankte er seinem Scharfsinn, dank der Narrenfreiheit kritisierte er schonungslos die unbekümmerte Politik der Herrscher. Die polnischen Schriftsteller der Renaissance Łukasz Górnicki, Jan Kochanowski, Martin Cromer, Mikołaj Rej u. a. zitierten oft seine unverblümten Aussagen (oder schrieben ihm ihre eigenen Gedanken zu). In den 1860er Jahren entstand im westlichen Teil Galiziens die nach ihm benannte politische Gruppierung der Stańczycy, die mehr Freiheit für die polnische Bevölkerung im österreichischen Teil Polens anstrebte. In der polnischen Literatur des ausgehenden 19. Jahrhunderts wurde er oft als derjenige dargestellt, der sich am Hof der polnischen Könige um die Zukunft des Königreiches sorgte. In dem berühmten Gemälde Stańczyk während des Balls am Hofe der Königin Bona, als die Kunde vom Verlust von Smolensk eintrifft von Jan Matejko wurde Stańczyk dargestellt, wie er während des heiteren Hofballs um den Verlust von Smolensk trauert. Auch im Theaterstück „Die Hochzeit“ von Stanisław Wyspiański (1901) erscheint Stańczyk mit seinem Narrenstab unter den geladenen Gästen, um die damalige Untätigkeit der Bevölkerung des geteilten Polen anzuprangern. Seit 1980 ist er Namensgeber für den Stańczyk Hill, einen Hügel auf King George Island im Archipel der Südlichen Shetlandinseln in der Antarktis. (de)
- Stańczyk (probable diminutiva formo de vera nomo de Stanislavo Gąska; Staĉjo) - vivis ĉ. 1480-1560, estis bufono de polaj reĝoj - Aleksandro Jogajlido, Sigismondo la Maljuna kaj Sigismondo la 2-a Aŭgusto. Liaj vera nomo kaj precizaj datoj de naskiĝo kaj morto ne estas konataj. Stańczyk estis fama pro sia senhonta humoro pri politikaj eventoj. Li kritikis agadon de reĝoj, ia. la (1525). Pro tio oni opiniis lin kiel granda patrioto kaj saĝulo bone konanta politikajn aferojn. (eo)
- Stańczyk (c. 1480 – 1560) fue el bufón más famoso en la Historia de Polonia. Fue empleado por tres reyes: Alejandro I Jagellón, Segismundo I Jagellón el Viejo y Segismundo II Augusto Jagellón. De acuerdo a algunos historiadores "Stańczyk" podría ser diminutivo de "Stanisław Gąska", verdadero nombre del bufón. Sin embargo otros mantienen que Gąska fue un compañero de Stańczyk con menor talento. A Stańczyk se le ha considerado siempre como más que un simple artista cómico. Es recordado como un hombre de gran inteligencia, un filósofo político con un formidable conocimiento acerca de la situación actual y futura de Polonia. Usó su trabajo para criticar y advertir a sus contemporáneos mediante la sátira. Sus bromas a menudo se referían a asuntos políticos o de la corte. Sus chistes y comentarios fueron recogidos por numerosos escritores e historiadores contemporáneos, Łukasz Górnicki, Jan Kochanowski, Marcin Kromer y Mikołaj Rej de quién recibió elogios por luchar contra la hipocresía en nombre de la verdad. La anécdota más conocida sobre Stańczyk está relacionada con un incidente durante la caza. En 1533 el rey Segismundo I el Viejo hizo traer un enorme oso desde Lituania. Para que el rey pudiese cazar al oso, este fue soltado en el bosque de Niepołomice cercano a Cracovia. Durante la caza el animal cargó contra el rey, la reina y sus cortesanos causando pánico y gran alboroto. La reina Bona Sforza cayó de su caballo provocándole un aborto. Más tarde el rey criticó a Stańczyk el haber huido en lugar de atacar a la bestia. Se dice que el bufón contestó "es una insensatez mayor dejar libre a un oso que estaba en la jaula". Este comentario se interpreta como una alusión a la política del rey hacia Prusia que fue derrotada por Polonia pero no incorporada a la Corona. (es)
- Stańczyk, né en 1480 et mort en 1560, est un célèbre bouffon à la cour de la Pologne. Il a travaillé sous les règnes de : Alexandre Ier Jagellon, Sigismond Ier de Pologne et Sigismond II de Pologne.
* Portail de la Pologne
* Portail du Moyen Âge tardif (fr)
- Stańczyk (c. 1480–1560) (Polish pronunciation: [ˈstaɲt͡ʂɨk]) was a Polish court jester, the most famous in Polish history. He was employed by three Polish kings: Alexander, Sigismund the Old and Sigismund Augustus. (en)
- Stańczyk (pronuncia polacca: [ˈstaɲt͡ʂɨk]; 1480 – 1560) fu il più famoso giullare di corte della storia polacca. Fu al servizio di tre re polacchi: Alessandro, Sigismondo il Vecchio e Sigismondo Augusto. (it)
- スタンチク（ポーランド語: Stańczyk、1480年頃 - 1560年頃）は、ポーランドの歴史のなかで最も有名な宮廷道化師。彼はアレクサンデル、ジグムント1世老王、ジグムント2世アウグストという三代の王に仕えた。 (ja)
- Stańczyk (właściwie Stanisław, zwany też Stasiu Gąska od staropol. gąska, błazen; ur. ok. 1480, zm. między 1556 a 1562) – błazen nadworny Jana Olbrachta, Aleksandra Jagiellończyka, Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, znany z ostrego dowcipu. (pl)
- Stańczyk, född cirka 1480, död 1560, är den mest kända hovnarren i polsk historia. Han anställdes av tre polska kungar: Alexander av Polen , Sigismund I av Polen, och Sigismund II August av Polen. Vissa historiker tror att namnet "Stańczyk" är en förkortning av "Stanisław Gąska," gycklarens verkliga namn. Andra tror emellertid att "Gąska" i själva verket var Stańczyks mindre begåvade arbetskamrat. Stańczyk har alltid ansetts som mycket mer än en vanlig underhållare. Han var en tänkare och politisk filosof och hade stor inblick i Polens politiska ledning. Han använde sitt jobb för att ge kritik och varning till hov genom att satirisera. Skämten brukade handla om aktuella politiska och hovliga händelser. Hans kvicka skämt har bevarats av skrivare och historiker: till exempel Łukasz Górnicki, Jan Kochanowski, Marcin Kromer och Mikołaj Rej som berömde honom för att kämpa mot skenhelighet och för sanningen. Den mest känd anekdoten om Stańczyk är den som handlar om en björnjakt. 1533 hämtades en jättebjörn från Litauen. Björnen släpptes ut i Niepołomices skog nära Kraków så att kungen kunde jaga den. Under jakten anföll den kungen, drottningen och hovmännen vilket orsakade panik. Drottning Bona föll av sin häst och fick därefter missfall. Senare kritiserade kungen Stańczyk på grund av att han sprang iväg i stället för att anfalla björnen. Det sägs att gycklaren svarade att "det är större dårskap att släppa ut en björn som låsts in i en bur." Svaret tros avse kungens politik mot Preussen som hade besegrats av Polen men inte förenats in i kronan. Stańczyk blev en populär historisk figur i polsk litteratur efter delningarna av det polsk-litauiska samväldet (1795). Vissa författare använder honom som symbol för kampen om polsk självständighet. Andra har givit honom Shakespeariska aspekter. Han finns som karaktär i skrifter av, bland annat, Julian Ursyn Niemcewicz och Józef Ignacy Kraszewski. År 1869 gav en grupp unga konservativa utgivare (Józef Szujski, Stanisław Tarnowski, , och ) ut en serie satiriska pamfletter, Teka Stańczyka. Knappt fem år efter , satiriserade pamfletterna idén av beväpnade nationalistiska revolutioner och föreslog att Polen borde komma överens med sina ovänner, särskilt det Österrikiska kejsardömet, och koncentrera sig på ekonomisk tillväxt. Den politiska falangen som köpte dessa idéer kallades för "Stańczycy" (Stańczykerna). Stańczyk var även en av Jan Matejkos favoriter bland historiska figurer och finns i många av hans konstverk. Matejko gav honom sitt eget ansikte och skapade den bild av honom som finns hos polackerna idag. Stańczyk målades alltid av Matejko som en bekymrad tänkare, i stället för en vanlig gycklare. Matejkos sätt att måla honom har påverkat andra målare, till exempel , som också målade gycklaren. (sv)
- Ста́нчик (польск. Stańczyk — Станьчык; ок. 1480 — ок. 1560) — придворный шут великих князей литовских и королей польских Александра Ягеллона (1492/1501−1506), Сигизмунда I Старого (1506−1548) и Сигизмунда II Августа (1548−1572). (ru)
- Станчик (пол. Stańczyk), відомий також як Гуска (старопольською gąska («гуска») — блазень) та «Станіслав Гуска»; (нар. близько 1480, помер близько 1560) — придворний блазень Олександра Ягеллончика, Сигізмунда I Старого i Сигізмунда II Августа. Став відомим за свої гострі жарти, в тому числі сміявся і з політичних рішень своїх повелителів. Справжнє ім'я, прізвище, і взагалі перебіг життя цієї людини невідомі. Дати народження і смерті — приблизні. Походив з Прошовіце (тепер містечко) біля Кракова. Тогочасні джерела зафіксували два різних імена придворних блазнів: «Станчик» (від імені Станіслав) та «Гуска». Обидва імена згадуються у двох коротких поемах Яна Кохановського. Згодом різні дослідники (напр. Александр Брюкнер) прийшли до висновку, що Гуска та Станчик — це два прізвиська однієї людини. Через цю гіпотезу Станчика часто називають Станіславом Гускою, що звучить як типові польські ім'я та прізвище, проте насправді відповідають пізнішим періодіам польської історії. Брак джерел спричинив появу кількох різних гіпотез про Станчика у XIX столітті, зокрема:
* Станчик був повністю придуманий Яном Кохановським та іншими письменниками тієї епохи
* Станчик — це лише типовий образ блазня того часу, одягнений сучасниками в езопівську сатиру.
* Станчик — це витвір шекспірівського бачення XIX століття Проте зараз більшість дослідників зійшлися на тому, що ця людина дійсно існувала, а якщо навіть і не існувала, то стала надзвичайно важливою для польської культури наступних століть. Найбільш відомим є анекдот про Станчика та випадок на полюванні. 1533 року король Сигізмунд Старий отримав з Литви величезного ведмедя. Тварину випустили у лісі біля Нєполоміце (поблизу Кракова), щоб король міг пополювати на ведмедя. Під час полювання тварина атакувала короля, королеву та придворних, чим спровокувала паніку та хаос. Королева Бона впала з свого коня, що спровокувало викидень. Пізніше, король критикував Станчика за те, що той втік, замість того, щоб атакувати ведмедя. Розповідається, що блазень відповів словами: «дуже нерозумно випускати ведмедя, який був замкнений у клітці». Цю відповідь пояснюють алюзією на політику короля стосовно Пруссії, якій було завдано поразки, проте не інкорпоровано до складу Польського королівства. Станчика часто цитували польські письменники епохи Ренесансу (Лукаш Гурницький, Ян Кохановський, Мартін Кромер, Миколай Рей та ін.). Також можливо, що письменники приписували йому і свої думки. В деяких літературних (напр. Весілля Виспянського) і малярських (в Яна Матейка) творах Станчик використаний для зображення алегорії людини, котра хвилюється за рідний край. Після публікації 1869 року памфлета «Портфель Станчика» іронічне прізвисько «Станчики» закріпилось за консервативним поміщицьким угрупуванням у Галичині. (uk)
|
| rdfs:comment
|
- Stańczyk (probable diminutiva formo de vera nomo de Stanislavo Gąska; Staĉjo) - vivis ĉ. 1480-1560, estis bufono de polaj reĝoj - Aleksandro Jogajlido, Sigismondo la Maljuna kaj Sigismondo la 2-a Aŭgusto. Liaj vera nomo kaj precizaj datoj de naskiĝo kaj morto ne estas konataj. Stańczyk estis fama pro sia senhonta humoro pri politikaj eventoj. Li kritikis agadon de reĝoj, ia. la (1525). Pro tio oni opiniis lin kiel granda patrioto kaj saĝulo bone konanta politikajn aferojn. (eo)
- Stańczyk, né en 1480 et mort en 1560, est un célèbre bouffon à la cour de la Pologne. Il a travaillé sous les règnes de : Alexandre Ier Jagellon, Sigismond Ier de Pologne et Sigismond II de Pologne.
* Portail de la Pologne
* Portail du Moyen Âge tardif (fr)
- Stańczyk (c. 1480–1560) (Polish pronunciation: [ˈstaɲt͡ʂɨk]) was a Polish court jester, the most famous in Polish history. He was employed by three Polish kings: Alexander, Sigismund the Old and Sigismund Augustus. (en)
- Stańczyk (pronuncia polacca: [ˈstaɲt͡ʂɨk]; 1480 – 1560) fu il più famoso giullare di corte della storia polacca. Fu al servizio di tre re polacchi: Alessandro, Sigismondo il Vecchio e Sigismondo Augusto. (it)
- スタンチク（ポーランド語: Stańczyk、1480年頃 - 1560年頃）は、ポーランドの歴史のなかで最も有名な宮廷道化師。彼はアレクサンデル、ジグムント1世老王、ジグムント2世アウグストという三代の王に仕えた。 (ja)
- Stańczyk (właściwie Stanisław, zwany też Stasiu Gąska od staropol. gąska, błazen; ur. ok. 1480, zm. między 1556 a 1562) – błazen nadworny Jana Olbrachta, Aleksandra Jagiellończyka, Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, znany z ostrego dowcipu. (pl)
- Ста́нчик (польск. Stańczyk — Станьчык; ок. 1480 — ок. 1560) — придворный шут великих князей литовских и королей польских Александра Ягеллона (1492/1501−1506), Сигизмунда I Старого (1506−1548) и Сигизмунда II Августа (1548−1572). (ru)
- Stańczyk (okolo 1480–1560) byl šašek u dvora polských králů Jana I. Olbrachta (1492–1501), Alexandra I. Jagellonskeho (1501–1506), Zikmunda I. Starého (1506–1548) a Zikmunda II. Augusta (1548–1572). O jeho životopisu se dochovalo jen málo spolehlivých informací. Narodil se ve vesnici poblíž Proszowic nedaleko Krakova. Své výsadní postavení na královském dvoře získal pro svůj smysl pro humor a inteligenci. Díky klaunské svobodě kritizoval nemilosrdně nedbalou politiku vládnoucích vrstev Polska. (cs)
- Stańczyk (* um 1480; † um 1560) war ein Hofnarr am Hof der polnischen Könige Alexander (1501–1506), Sigismund I. des Alten (1506–1548) und Sigismund II. August (1548–1572). Über seinen Lebenslauf gibt es wenig glaubwürdige Angaben. Er entstammte einer Bauernfamilie aus Proszowice bei Krakau. Seine privilegierte Stellung am Hofe verdankte er seinem Scharfsinn, dank der Narrenfreiheit kritisierte er schonungslos die unbekümmerte Politik der Herrscher. Seit 1980 ist er Namensgeber für den Stańczyk Hill, einen Hügel auf King George Island im Archipel der Südlichen Shetlandinseln in der Antarktis. (de)
- Stańczyk (c. 1480 – 1560) fue el bufón más famoso en la Historia de Polonia. Fue empleado por tres reyes: Alejandro I Jagellón, Segismundo I Jagellón el Viejo y Segismundo II Augusto Jagellón. De acuerdo a algunos historiadores "Stańczyk" podría ser diminutivo de "Stanisław Gąska", verdadero nombre del bufón. Sin embargo otros mantienen que Gąska fue un compañero de Stańczyk con menor talento. (es)
- Stańczyk, född cirka 1480, död 1560, är den mest kända hovnarren i polsk historia. Han anställdes av tre polska kungar: Alexander av Polen , Sigismund I av Polen, och Sigismund II August av Polen. Vissa historiker tror att namnet "Stańczyk" är en förkortning av "Stanisław Gąska," gycklarens verkliga namn. Andra tror emellertid att "Gąska" i själva verket var Stańczyks mindre begåvade arbetskamrat. (sv)
- Станчик (пол. Stańczyk), відомий також як Гуска (старопольською gąska («гуска») — блазень) та «Станіслав Гуска»; (нар. близько 1480, помер близько 1560) — придворний блазень Олександра Ягеллончика, Сигізмунда I Старого i Сигізмунда II Августа. Став відомим за свої гострі жарти, в тому числі сміявся і з політичних рішень своїх повелителів. Справжнє ім'я, прізвище, і взагалі перебіг життя цієї людини невідомі. Дати народження і смерті — приблизні. Походив з Прошовіце (тепер містечко) біля Кракова. Брак джерел спричинив появу кількох різних гіпотез про Станчика у XIX столітті, зокрема: (uk)
|
