| dbo:abstract
|
- Aodhagán Ó Rathaille or Egan O'Rahilly (c.1670–1726), was an Irish language poet. He is credited with creating the first fully developed Aisling. (en)
- Aogán Ó Rathaile (eeg-aan oo ra-hil-e) (ĉ. 1670-1728) estas eble la plej eminenta irlandlingva poeto. Li loĝis en la graflando (angle ), en la sukokcidenta angulo de Irlando. Oni nomas lin "Athair na hAislinge", la patro de la aisling (elparolata 'aŝ-ling'), pro lia grandega al tiu ĝenro de poezio, kie la poeto vidas Irlandon kiel belan virinon kun longa nigra hararo, kie estis tre longe sklavino sed sonĝas pri libereco. La irlanda vorto "aisling" signifas kaj tiun poezian ĝenron, kaj "sonĝo, vizio". Ó Rathaile vidis grandegajn ŝanĝojn dum sia vivo: li estas la lasta vere , kiu estas riĉa kaj havas komfortan vivon en sia juneco, sed kiu ĉion perdis kiam la irlanda/katolika flanko perdis la militon de 1689-1690 inter la du , Jakobo la 2-a (Anglio) kaj Vilhelmo la konkeranto. Tiu malvenko politike signifis la finon de la tradicia , kiu tradicie donis grandan valoron al poetoj, irlande nomitaj 'file', kun la kromsignifo "iu, kiu klarvidas". Konkrete por Aogán Ó Rathaile, la malvenko signifas ke li perdis sian privatan teron, kaj tutan riĉecon, ĉar ĉion prenis perforte la novaj anglaj protestantaj terposedantoj. Komencis 100-jara periodo kiam katolikoj havas preskau neniujn rajtojn, eĉ ne la rajton ekzisti. La koloniistoj faris tutan serion de novaj, tiel nomataj , por malriĉigi kaj fine neniigi la katolikojn. Ili ne rajtas sidi en parlamento, labori por la registaro, sendi infanojn al lernejo, voĉdoni en elektoj, ktp. La rajton voĉdoni en ili nur regajnis en 1829. Katolikoj ne rajtas, ekzemple, posedi ĉevalon kiu voloris pli ol kvin pundojn! Ó Rathaile protestis kontraŭ la novaj vivkondiĉoj. Por li, la pli malfacile akceptebla el ili estas ke la novaj angla povuloj kaj riĉuloj ne estis bone edukitaj: Ili ne konis la latinan aŭ la helenan literaturon, kiel li mi mem, kaj ofte apenaŭ povis skribi la propran nomon. Kiam, esceptokaze, iu novveninto malsamas de la aliaj, kaj alte taksis literaturon, la reago de Ó Rathaile estis verki laŭdan poemon pri li, komparanta lin al la malnovaj irlandaj princoj Mac Cárthaigh: tion li faris pri anglo kiu nomiĝis Warner: "Do mheasas im aigne, is fós im chroíAn marbh ba mharbh gur beo do bhí ..." "Mi pensis mense kaj ankaŭ koreKe la morto kiu mortis denove vivas ..." Pri mem li skribis "Na flatha fá raibh mo shean roimh éag do Chríost.""La princoj kiujn miaj prauloj servis antaŭ la morto de Kristo." Inter la plej konataj poemoj de Ó Rathaile estas '' (Heleco de Heleco), '" (La filo de la aĉetanto, t.e. la vera reĝo Stewart, kies li agnoskis), '' (La vundoj de la lando Irlando), '' (La detruo de la grandaj familioj de Irlando), '' (Helpon mi ne petos), '" (Longas al mi tre pluva nokto sendorme senronke), '' (La poeto en la kastelo de Tóchar). (eo)
- Ba fhile é Aogán Ó Rathaille (1670 – 1729), a chuir tús leis an ngné liteartha i bhfilíocht na Gaeilge ar a dtugtar aisling. Rugadh Ó Rathaille i ( Béarla: Scrahanavee), Sliabh Luachra, Contae Chiarraí. Bhí a shinsir ina n-ollúna ag Clann Mhic Cárthaigh Mhóir. Fuair sé teagasc sa Laidin agus sa Bhéarla agus chuir sé aithne ar stair agus litríocht na Gaeilge. Ceann de na ba cháiliúla dár chum sé ab ea 'Gile na Gile'. Thart faoin mbliain 1714 a scríobhadh an aisling Bharócach seo, san am céanna agus a chuaigh an rí Gearmánach (1660-1727) de rítheaghlach Hannover i seilbh choróin na Breataine. Gné thábhachtach den chineál filíochta a chumadh Aogán is ea an gaol a shamhlaigh sé, mar fhile teaghlaigh, a bheith aige féin le Clann Mhic Chárthaigh Mhóir. B'é an Cárthach Mór príomhghéag an teaghlaigh ríoga agus cé go raibh na Cárthaigh i réim i gCúige Mumhan anallód, bhí an cine 'tráite tréithlag' faoin am seo. Tugann a shaothar léargas ar mheath na nGael sa seachtú haois déag nuair a bhí uasalaicme na hÉireann á gcur as seilbh agus á ndíbirt thar sáile ag fórsaí na Breataine. In ainneoin na hoiliúna a bhí air, b'éigean d'Aogán dul ag obair mar spailpín ar fud chúige Mumhan. Tá an file adhlactha i Mainistir Mhucrois, Eastát Mhucrois, Páirc Náisiúnta Chill Airne, Cill Airne, Co Chiarraí. (ga)
|
| rdfs:comment
|
- Aodhagán Ó Rathaille or Egan O'Rahilly (c.1670–1726), was an Irish language poet. He is credited with creating the first fully developed Aisling. (en)
- Aogán Ó Rathaile (eeg-aan oo ra-hil-e) (ĉ. 1670-1728) estas eble la plej eminenta irlandlingva poeto. Li loĝis en la graflando (angle ), en la sukokcidenta angulo de Irlando. Oni nomas lin "Athair na hAislinge", la patro de la aisling (elparolata 'aŝ-ling'), pro lia grandega al tiu ĝenro de poezio, kie la poeto vidas Irlandon kiel belan virinon kun longa nigra hararo, kie estis tre longe sklavino sed sonĝas pri libereco. La irlanda vorto "aisling" signifas kaj tiun poezian ĝenron, kaj "sonĝo, vizio". "Do mheasas im aigne, is fós im chroíAn marbh ba mharbh gur beo do bhí ..." (eo)
- Ba fhile é Aogán Ó Rathaille (1670 – 1729), a chuir tús leis an ngné liteartha i bhfilíocht na Gaeilge ar a dtugtar aisling. Rugadh Ó Rathaille i ( Béarla: Scrahanavee), Sliabh Luachra, Contae Chiarraí. Bhí a shinsir ina n-ollúna ag Clann Mhic Cárthaigh Mhóir. Tá an file adhlactha i Mainistir Mhucrois, Eastát Mhucrois, Páirc Náisiúnta Chill Airne, Cill Airne, Co Chiarraí. (ga)
|
