| dbo:abstract
|
- Čum (též čuma) je evenské označení pro kuželovitý stan s dřevěnou konstrukcí potažený kůžemi či kůrou (čum pokrytý kůrou se evenksky nazývá golomo). Čum jako obydlí používá většina sibiřských národů. Čum je podobný obydlí severoamerických indiánů – týpí. Výhodou čumu je, že se dá snadno postavit a sbalit. Proto je často používán kočovníky, kteří chovají soby, nebo lovci na loveckých výpravách. (cs)
- Der Tschum, auch Spitzjurte, ist eine traditionelle Wohnbehausung der Chanten, Mansen und Nenzen im Westsibirischen Tiefland und anderer Völker Sibiriens. Er besteht aus einem Gerüst aus Holz – meist sibirische Zirbelkiefer oder Birke – und wird mit Fellen oder Stoffen, ursprünglich auch mit Birkenrinde abgedeckt. Somit ist er dem Tipi aus Nordamerika oder dem Lávvu der nordeuropäischen Samen ähnlich. Da die Chanten ursprünglich als Nomaden lebten, errichteten sie an unterschiedlichen Sommer- und Winterlagerplätzen Tschum-Gerüste, die am Ort stehen blieben, während die Felle auf den Wanderzügen mitgenommen wurden. (de)
- Ĉumo (el komia чум) estas komuna nomo de tradiciaj konusaj portempaj loĝejoj de nomadaj popoloj de Siberio kaj ekstrema nordo de Rusio. Ĝi estas varianto de tendo konstruita el rektaj branĉoj, alkuŝigitaj unu al alia en piramida maniero por krei konuson. Tiun ĉi skeleton oni kovras per betulŝelo, felto aŭ boacaj feloj (nuntempe oni ankaŭ uzas modernajn materialojn kaj tendajn teksaĵojn). Plej kutime la pinto de la konstruo ne estas kovrita kaj servas kiel kamentubo por fajro, kreita en la ĉumo. La planko estas farita el kelkaj lamenoj de peloj aŭ teksaĵoj, kio igas la loĝejon sufiĉe varma por tranoktumi. Ĉumo estas supozeble unu el la plej simplaj formoj de homa loĝejo, simile al indiana tipio. Laŭ arkeologiaj esploroj, ĝi estas ankaŭ la plej antikva formo de artefarita (t.e. ne natura, kiel groto aŭ kaverno en arbo) homa loĝejo. Simpleco de ĝia konstruo kaj malkonstruo igis ĝin tre oportuna por plejparte nomadaj ĉasistoj kaj boacbredistoj de ekstrema nordo, ĉar oni povis rapide malkonstrui ĝin kaj movigi la partojn al nova loko per boacoj aŭ sledhundoj. Pro tio, ĉumoj estis popularaj inter popoloj de la tuta nordo de Eŭroazio, de ĉukĉoj ĝis sameoj. Por la ekstremnordaj popoloj ĉumoj estis hejmo por tuta familio. Iuj el ili estis tre grandaj, ĝis 10 metroj je diametro. Jurto kaj jarango devenas de ĉumo laŭ konstruo kaj funkcio, sed estas multe pli komplikaj. En pli modernaj tempoj plejparto de iamaj nomadoj iĝis fikshejmaj, kaj ĉumoj perdis sian valoron kiel nomada portempa loĝejo. Nun ili estas plejparte uzataj kiel sezonaj helpaj konstruaĵoj. Marioj, udmurtoj, ĉuvaŝoj kaj tataroj uzas specon de ĉumo (kutime nomatan ŝiŝ) kiel garbejon. Suomoj kaj aliaj suomecaj popoloj de norda Suomio kaj Karelio uzas ĉumojn, nomatajn kota, kiel kuirejon dum somero. En tiuj oni kutime trovas ŝtonan kamenon sub la pinto, sur kiu oni kuiras. Ĝis nun uzas ĉumojn kiel loĝejojn nenecoj de Jamala-Neneca aŭtonoma distrikto, ĥantoj kaj tuvoj, aparte la malriĉaj familioj. Sameoj de Svedio havas propran specon de ĉumo, nomatan lavvu, kiu estas kovrita per kaj ĝis nun popularas por veturoj. Krome, turistoj iam utiligas ĉumojn en tendaroj. Ĉar ĉumo estas multe pli granda ol kutima tendo, oni povas uzi ĝin kiel komunan kuirejon aŭ por socialigi dum malbona vetero. Komerce produktitaj ĉumoj el modernaj materialoj estas sufiĉe popularaj por tiuj celoj. (eo)
- A chum (/tʃuːm/) is a temporary dwelling used by the nomadic Uralic (Nenets, Nganasans, Enets, Khanty, Mansi, Komi) reindeer herders of northwestern Siberia of Russia. The Evenks, Tungusic peoples, tribes, in Russia, Mongolia and China also use chums. They are also used by the southernmost reindeer herders, of the Todzha region of the Republic of Tyva and their cross-border relatives in northern Mongolia. It has a design similar to a Native American tipi but some versions are less vertical. It is very closely related to the Sami lavvu in construction, but is somewhat larger in size. Some chums can be up to thirty feet (ten meters) in diameter. The traditional chum consists of reindeer hides sewn together and wrapped around wooden poles that are organized in a circle. In the middle there is a fireplace used for heating and to keep mosquitoes away. The smoke escapes through a hole at the top of the chum. The canvas and wooden poles are usually quite heavy, but could be carried by their reindeer. The chum is still in use today as a year-round shelter for the Yamal-Nenets, Khanty and Todzha Tyvan people of Russia. In Russian use, the terms chum, yurt and yaranga may be used interchangeably. The word chum (Russian: чум) came from Komi: ćom [t͡ɕom] or Udmurt: ćum [t͡ɕum], both mean "tent, shelter". In different languages it has different names: Nenets: ḿāʔ [mʲaːʔ], Nganasan: maʔ, Khanty: (ńuki) χot. Evenki: ǯū [d͡ʒuː]. (en)
- Un tchoum est un logement temporaire utilisé par les nomades ouraliens (Nénètses, Nganassanes, Énètses, Khantys, Mansis, Komis) éleveurs de rennes du nord-ouest de la Sibérie, en Russie. Les Evenks et les Toungouses, ainsi que d'autres tribus de Russie, de Mongolie et de Chine utilisent également des tchoums. On retrouve aussi l'usage de tchoums plus au sud chez les éleveurs de rennes de la région de (en) de Touva et chez leurs parents transfrontaliers du nord de la Mongolie. (fr)
- Een tsjoem (Russisch: чум) is een tijdelijke woonplaats (tent) die wordt gebruikt door de nomadische Jamal-Nenetsen en Chantische rendierhouders in het noordwesten van Russisch Siberië en het noordoosten van Europa. In het Russisch worden de termen joert, jaranga en tsjoem vaak door elkaar gebruikt. Het ontwerp lijkt op dat van een tipi, maar is minder steil en is qua opbouw sterk verwant met de lavvu van de Saami, maar is iets groter. Sommige tsjoems hebben een diameter aan de basis tot 10 meter, maar de meeste variëren in breedte van 3 tot 8 meter. De traditionele tsjoem bestaat uit rendierhuiden, die aaneengenaaid en gewikkeld zijn rond houten palen in een cirkelopstelling. In het midden bevindt zich een vuurplaats, die wordt gebruikt om de tsjoem te verwarmen en om de muggen weg te houden. De rook kan ontsnappen door een gat in het midden van het dak van de tsjoem. De doeken en de houten palen waren vroeger vaak erg zwaar en werden dan ook vervoerd met behulp van rendieren. De tsjoem wordt nog altijd gebruikt door de Jamal-Nenetsen en Chanten. (nl)
- Il chum è un tipo di abitazione a struttura conica utilizzata dai popoli nomadi uralici (nenci, nganasani, enci, chanti, mansi, komi) allevatori di renne della Siberia nordoccidentale della Russia. È anche usato dagli evenki, dai tungusi, dagli tsaatan della Mongolia settentrionale, nonché dai pastori di renne della confinante regione della repubblica di Tuva. La parola chum (in russo чум, čum) proviene dal termine komi t ́śоm o dall'udmurto tš́um, entrambi significano "tenda, rifugio". In diverse lingue ha nomi diversi, con il significato di "casa": in lingua nenets ḿāʔ, in lingua nganasan maʔ, in chanti (ńuki) χot, in evenchi ǯū. In mongolo si chiama урц, urc; in buriato урса, ursa. Famiglia chanti davanti al loro chum (it)
- Чум (наиболее близкое — удмурт. чум, палатка, шалаш) — традиционное жилище конической формы, состоит из рамы, которая составляется из жердей и в зависимости от обычаев или сезона покрывается корой (например, берёстой или корой лиственницы), ровдугой, оленьими шкурами или войлоком. Жилища такой формы распространены по всей Сибири, от Уральского хребта до берегов Тихого океана у финно-угорских, кетско-енисейских, тюркских и монгольских народов. Диаметр чума в нижней части обычно составляет от 3 до 8 метров. (ru)
- Chum (uttalas "choom") är en provisorisk byggnad som används av nentsiska nomader och chantiska renskötare i nordvästra Sibirien i Ryssland. De används också av den sydligaste renskötare, av Todzha regionen i republiken Tuva och deras gränsöverskridande släktingar i norra Mongoliet. Den har en design som liknar en indiansk tipi men det är mindre vertikal, och det är mycket nära relaterat till samisk klykstångskåta i byggnadskonstruktion, men är något större i storlek. Den traditionella chumen består av renskinn som sys ihop och lindade runt trästolpar som är organiserade i en cirkel. I mitten finns en eldstad används för uppvärmning och för att hålla myggorna borta. Röken flyr genom ett hål på toppen av chum. Duken och trästolpar var oftast ganska tunga, men kunde transporteras med hjälp av renar. Chumen är fortfarande i bruk idag som en året runt skydd för nentser, chanter och tuviner. Den här artikeln är helt eller delvis baserad på material från engelskspråkiga Wikipedia, tidigare version. (sv)
- Чум (із комі чом, що походить від загальнопермського *č'om — «курінь, хлів, комора, прибудова») — назва переносного житла (і його форми) у деяких народів Півночі Росії. (uk)
|
| rdfs:comment
|
- Čum (též čuma) je evenské označení pro kuželovitý stan s dřevěnou konstrukcí potažený kůžemi či kůrou (čum pokrytý kůrou se evenksky nazývá golomo). Čum jako obydlí používá většina sibiřských národů. Čum je podobný obydlí severoamerických indiánů – týpí. Výhodou čumu je, že se dá snadno postavit a sbalit. Proto je často používán kočovníky, kteří chovají soby, nebo lovci na loveckých výpravách. (cs)
- Un tchoum est un logement temporaire utilisé par les nomades ouraliens (Nénètses, Nganassanes, Énètses, Khantys, Mansis, Komis) éleveurs de rennes du nord-ouest de la Sibérie, en Russie. Les Evenks et les Toungouses, ainsi que d'autres tribus de Russie, de Mongolie et de Chine utilisent également des tchoums. On retrouve aussi l'usage de tchoums plus au sud chez les éleveurs de rennes de la région de (en) de Touva et chez leurs parents transfrontaliers du nord de la Mongolie. (fr)
- Чум (наиболее близкое — удмурт. чум, палатка, шалаш) — традиционное жилище конической формы, состоит из рамы, которая составляется из жердей и в зависимости от обычаев или сезона покрывается корой (например, берёстой или корой лиственницы), ровдугой, оленьими шкурами или войлоком. Жилища такой формы распространены по всей Сибири, от Уральского хребта до берегов Тихого океана у финно-угорских, кетско-енисейских, тюркских и монгольских народов. Диаметр чума в нижней части обычно составляет от 3 до 8 метров. (ru)
- Чум (із комі чом, що походить від загальнопермського *č'om — «курінь, хлів, комора, прибудова») — назва переносного житла (і його форми) у деяких народів Півночі Росії. (uk)
- Der Tschum, auch Spitzjurte, ist eine traditionelle Wohnbehausung der Chanten, Mansen und Nenzen im Westsibirischen Tiefland und anderer Völker Sibiriens. Er besteht aus einem Gerüst aus Holz – meist sibirische Zirbelkiefer oder Birke – und wird mit Fellen oder Stoffen, ursprünglich auch mit Birkenrinde abgedeckt. Somit ist er dem Tipi aus Nordamerika oder dem Lávvu der nordeuropäischen Samen ähnlich. (de)
- A chum (/tʃuːm/) is a temporary dwelling used by the nomadic Uralic (Nenets, Nganasans, Enets, Khanty, Mansi, Komi) reindeer herders of northwestern Siberia of Russia. The Evenks, Tungusic peoples, tribes, in Russia, Mongolia and China also use chums. They are also used by the southernmost reindeer herders, of the Todzha region of the Republic of Tyva and their cross-border relatives in northern Mongolia. It has a design similar to a Native American tipi but some versions are less vertical. It is very closely related to the Sami lavvu in construction, but is somewhat larger in size. Some chums can be up to thirty feet (ten meters) in diameter. (en)
- Ĉumo (el komia чум) estas komuna nomo de tradiciaj konusaj portempaj loĝejoj de nomadaj popoloj de Siberio kaj ekstrema nordo de Rusio. Ĝi estas varianto de tendo konstruita el rektaj branĉoj, alkuŝigitaj unu al alia en piramida maniero por krei konuson. Tiun ĉi skeleton oni kovras per betulŝelo, felto aŭ boacaj feloj (nuntempe oni ankaŭ uzas modernajn materialojn kaj tendajn teksaĵojn). Plej kutime la pinto de la konstruo ne estas kovrita kaj servas kiel kamentubo por fajro, kreita en la ĉumo. La planko estas farita el kelkaj lamenoj de peloj aŭ teksaĵoj, kio igas la loĝejon sufiĉe varma por tranoktumi. (eo)
- Il chum è un tipo di abitazione a struttura conica utilizzata dai popoli nomadi uralici (nenci, nganasani, enci, chanti, mansi, komi) allevatori di renne della Siberia nordoccidentale della Russia. È anche usato dagli evenki, dai tungusi, dagli tsaatan della Mongolia settentrionale, nonché dai pastori di renne della confinante regione della repubblica di Tuva. Famiglia chanti davanti al loro chum (it)
- Een tsjoem (Russisch: чум) is een tijdelijke woonplaats (tent) die wordt gebruikt door de nomadische Jamal-Nenetsen en Chantische rendierhouders in het noordwesten van Russisch Siberië en het noordoosten van Europa. In het Russisch worden de termen joert, jaranga en tsjoem vaak door elkaar gebruikt. (nl)
- Chum (uttalas "choom") är en provisorisk byggnad som används av nentsiska nomader och chantiska renskötare i nordvästra Sibirien i Ryssland. De används också av den sydligaste renskötare, av Todzha regionen i republiken Tuva och deras gränsöverskridande släktingar i norra Mongoliet. Den har en design som liknar en indiansk tipi men det är mindre vertikal, och det är mycket nära relaterat till samisk klykstångskåta i byggnadskonstruktion, men är något större i storlek. Den här artikeln är helt eller delvis baserad på material från engelskspråkiga Wikipedia, tidigare version. (sv)
|
