| dbo:abstract
|
- Bank Krajowy Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim (niem. Landesbank für Koenigreich Gazlizien und Lodomerien mit Grossherzogtum Krakau) – publiczna instytucja kredytowa działająca na terenie Galicji w latach 1883-1920, a następnie w latach 1920-1924 na terenie całego kraju Bank Krajowy Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim potocznie był nazywany Galicyjskim Bankiem Krajowym. Pomysł utworzenia w Galicji banku publicznego wzorowany był na podobnych instytucjach powstałych w innych krajach Przedlitawii. W 1878 Leon Biliński popierany przez innych posłów wystąpił po raz pierwszy z wnioskiem na terenie Sejmu Krajowego, aby zlecić Wydziałowi Krajowemu sporządzenie projektu utworzenia banku krajowego. Jednak opozycja działających już w Galicji banków spowodowała opóźnienie w tworzeniu nowej instytucji kredytowej. Sprawa utworzenia banku ponownie pojawiła się na forum Sejmu ponownie w 1881, z inicjatywy ówczesnego marszałka Mikołaja Zyblikiewicza, który uważał że istniejący w Galicji system bankowy nie stwarza szans rozbudowy przemysłu, co jego zdaniem stanowiło warunek wyrwania Galicji z zacofania i nędzy. Ostatecznie po burzliwej dyskusji i uwzględnieniu zastrzeżeń rządu austriackiego bank został powołany do życia uchwałą Sejmu Krajowego Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim z dnia 21 października 1881 roku. Jego kapitał założycielski wynosił dwa milionów koron. Dostarczyły go władze krajowe, rozpisując w maju 1883 roku pożyczkę na ten cel. Z czystego zysku banku 30% tworzyło fundusz rezerwowy, 70% zasilało kapitał zakładowy aż do czasu, kiedy osiągnie on 4 min koron. W 1889 roku podwyższono granicę powiększania kapitału do 4,4 min koron. Pułap ten osiągnięto w 1906 roku, a następnie uchwałą Sejmu z 1 października 1907 podwyższono do wysokości 16 milionów koron. Statut banku zatwierdziło c. k. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych reskryptem L. 6646 z 2 maja 1881. Był instytucją publiczną i miał prawo do używania w swej pieczęci herbu Galicji i Lodomerii. Jego działalność kontrolowała wybierana przez Sejm Krajowy dwunastoosobowa Rada Nadzorcza, zaś bieżącą działalnością kierowała trzyosobowa Dyrekcja mianowana przez Wydział Krajowy. Działalność rozpoczął w 1883 roku. W okresie istnienia Austro-Węgier prezesami Rady Nadzorczej Banku byli: Hipolit Bochdan (1882-1908); August Gorayski (1908-1913); Kazimierz Laskowski (1913-1918). Siedzibą centrali banku było miasto Lwów, posiadał filię w Krakowie i ekspozyturę w Białej oraz 73 placówki znajdujące się w miastach powiatowych Galicji. Początkowo zakres działania Banku obejmował dwa działy: hipoteczny i operacyjny. Z biegiem czasu do dwóch istniejących działów doszły jeszcze dwa inne: komunalny i kolejowy. W 1914 roku dzielił się na cztery oddziały: hipoteczny, komunalny, kolejowy i bankowy. Bank Krajowy emitował listy zastawne, obligacje komunalne i obligacje kolejowe. Mogły być używane m.in. jako papiery wartościowe gwarantujące wysokość kapitałów założycielskich fundacji, przedsiębiorstw publicznych i ordynacji ziemiańskich. Według stanu na 31 grudnia 1900 roku obieg wszystkich emisji wynosił 119.585.900 Koron: 1.
* 4% listy zastawne – 62.952.100 K 2.
* 4,5% listy zastawne – 26.764.200 K 3.
* 4% obligacje komunalne IV emisji -4.099.400 K 4.
* 4,5% obligacje komunalne III emisji – 5.167.600 K 5.
* 5% obligacje komunalne II emisji – 5.365.800 K 6.
* 4% obligacje kolejowe – 15.236.800 K Bank zarządzał pięcioma funduszami pożyczkowymi, dotowanymi z funduszu krajowego (przemysłowy, pożyczkowy dla kółek rolniczych, pożyczkowy dla przemysłu rolniczego, fundusz spółek oszczędności i fundusz pożyczek). Administrował funduszem inwestycyjnym, który tworzony był z zysków banku. Bank finansował pożyczki krajowe, ułatwiając kredyt emisyjny, oraz udzielał różnego rodzaju kredytów. Dużą pomocą służył bank instytucjom autonomicznym i publicznym, udzielając taniego kredytu za pomocą pożyczek skryptowych i dyskonta subwencji krajowych: głodowych, drogowych, koszarowych, kościelnych. Od 1895 rozpoczęto finansowanie zakładania przedsiębiorstw. Największym przedsięwzięciem tego typu było finansowanie spółki akcyjnej budowy wagonów w Sanoku o kapitale zakładowym 1500 tys. koron, zatrudniająca ok. tysiąca robotników. Do tej formy działalności należało także kredytowanie budowy kolei, w latach 1897-1914 Bank Krajowy sfinansował budowę 775 km linii kolejowych. Bank Krajowy ratował także przed upadłościami prywatne instytucje kredytowe, m.in. w 1898 wspomógł Galicyjską Kasę Oszczędności, w 1902 Galicyjski Bank dla Handlu i Przemysłu, a w 1912 - Akcyjny Bank Związkowy. Przeprowadzał także likwidację galicyjskich instytucji finansowych - w latach 1883-1899 Zakładu Kredytowego Włościańskiego we Lwowie, a w latach 1899-1903 Galicyjskiego Zakładu Kredytowego Ziemskiego. Obydwie sprawnie przeprowadzone nie przyniosły strat klientom tych przedsięwzięć. Bank Krajowy uczestniczył też pośrednio w likwidacji jednej z najstarszych galicyjskich instytucji finansowych - Galicyjskiego Banku Kredytowego. Pełnił tym samym funkcje typowe dla banku centralnego, choć nie był instytucją emisyjną. W ciągu trzydziestu lat istnienia Banku Krajowego do chwili wybuchu I wojny światowej rozwijał i rozszerzał swoją działalność. Świadczyła o tym skala przeprowadzanych operacji wekslowych z 3,2 min koron w 1884 do 56,2 min koron w 1913. W całym tym okresie działalności bank wykazał straty tylko w 1912 roku, kiedy to poniósł znaczne ofiary dla podtrzymania kursu swych listów zastawnych. W 1913 roku Bank Krajowy skupiał 30% kapitałów, 70% wkładów, 60% pożyczek hipotecznych i 33% kredytu krótkoterminowego całej bankowości galicyjskiej. Od 1883 do 1913 był Alfred Zgórski. Jego następcą został Jan Kanty Steczkowski. Po powstaniu niepodległej Polski zwierzchnictwo nad bankiem objęło Ministerstwo Skarbu. W 1920 roku zmienił nazwę na Polski Bank Krajowy. Nowy statut nadano mu Rozporządzeniem Ministra Skarbu w przedmiocie statutu Polskiego Banku Krajowego z dnia 29 maja 1922 roku, przenosząc jednocześnie siedzibę jego centrali do Warszawy. Kapitał Polskiego Banku Krajowego w momencie wydania tego rozporządzenia wynosił 1.023.519.980,00 marek polskich. Prezesami Banku w latach II Rzeczypospolitej byli Stanisław Niezabitowski (1918-1922) Jan Kanty Steczkowski (1922-1924). W okresie międzywojennym Bank miał oddziały w Krakowie, Białej, Stanisławowie, Lublinie, Przemyślu, Żywcu, Równem i Bydgoszczy, Cieszynie, Drohobyczu, Kołomyi, Oświęcimiu, Poznaniu, Katowicach, Tarnowie, Andrychowie i Wadowicach. Polski Bank Krajowy został wchłonięty przez utworzony w 1924 roku Bank Gospodarstwa Krajowego, który przejął wszystkie zobowiązania po Banku Krajowym i obsługiwał wyemitowane wcześniej przez ten bank obligacje oraz listy zastawne, które przerachowano na złote. (pl)
- Bank Krajowy Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim (niem. Landesbank für Koenigreich Gazlizien und Lodomerien mit Grossherzogtum Krakau) – publiczna instytucja kredytowa działająca na terenie Galicji w latach 1883-1920, a następnie w latach 1920-1924 na terenie całego kraju Bank Krajowy Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim potocznie był nazywany Galicyjskim Bankiem Krajowym. Pomysł utworzenia w Galicji banku publicznego wzorowany był na podobnych instytucjach powstałych w innych krajach Przedlitawii. W 1878 Leon Biliński popierany przez innych posłów wystąpił po raz pierwszy z wnioskiem na terenie Sejmu Krajowego, aby zlecić Wydziałowi Krajowemu sporządzenie projektu utworzenia banku krajowego. Jednak opozycja działających już w Galicji banków spowodowała opóźnienie w tworzeniu nowej instytucji kredytowej. Sprawa utworzenia banku ponownie pojawiła się na forum Sejmu ponownie w 1881, z inicjatywy ówczesnego marszałka Mikołaja Zyblikiewicza, który uważał że istniejący w Galicji system bankowy nie stwarza szans rozbudowy przemysłu, co jego zdaniem stanowiło warunek wyrwania Galicji z zacofania i nędzy. Ostatecznie po burzliwej dyskusji i uwzględnieniu zastrzeżeń rządu austriackiego bank został powołany do życia uchwałą Sejmu Krajowego Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim z dnia 21 października 1881 roku. Jego kapitał założycielski wynosił dwa milionów koron. Dostarczyły go władze krajowe, rozpisując w maju 1883 roku pożyczkę na ten cel. Z czystego zysku banku 30% tworzyło fundusz rezerwowy, 70% zasilało kapitał zakładowy aż do czasu, kiedy osiągnie on 4 min koron. W 1889 roku podwyższono granicę powiększania kapitału do 4,4 min koron. Pułap ten osiągnięto w 1906 roku, a następnie uchwałą Sejmu z 1 października 1907 podwyższono do wysokości 16 milionów koron. Statut banku zatwierdziło c. k. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych reskryptem L. 6646 z 2 maja 1881. Był instytucją publiczną i miał prawo do używania w swej pieczęci herbu Galicji i Lodomerii. Jego działalność kontrolowała wybierana przez Sejm Krajowy dwunastoosobowa Rada Nadzorcza, zaś bieżącą działalnością kierowała trzyosobowa Dyrekcja mianowana przez Wydział Krajowy. Działalność rozpoczął w 1883 roku. W okresie istnienia Austro-Węgier prezesami Rady Nadzorczej Banku byli: Hipolit Bochdan (1882-1908); August Gorayski (1908-1913); Kazimierz Laskowski (1913-1918). Siedzibą centrali banku było miasto Lwów, posiadał filię w Krakowie i ekspozyturę w Białej oraz 73 placówki znajdujące się w miastach powiatowych Galicji. Początkowo zakres działania Banku obejmował dwa działy: hipoteczny i operacyjny. Z biegiem czasu do dwóch istniejących działów doszły jeszcze dwa inne: komunalny i kolejowy. W 1914 roku dzielił się na cztery oddziały: hipoteczny, komunalny, kolejowy i bankowy. Bank Krajowy emitował listy zastawne, obligacje komunalne i obligacje kolejowe. Mogły być używane m.in. jako papiery wartościowe gwarantujące wysokość kapitałów założycielskich fundacji, przedsiębiorstw publicznych i ordynacji ziemiańskich. Według stanu na 31 grudnia 1900 roku obieg wszystkich emisji wynosił 119.585.900 Koron: 1.
* 4% listy zastawne – 62.952.100 K 2.
* 4,5% listy zastawne – 26.764.200 K 3.
* 4% obligacje komunalne IV emisji -4.099.400 K 4.
* 4,5% obligacje komunalne III emisji – 5.167.600 K 5.
* 5% obligacje komunalne II emisji – 5.365.800 K 6.
* 4% obligacje kolejowe – 15.236.800 K Bank zarządzał pięcioma funduszami pożyczkowymi, dotowanymi z funduszu krajowego (przemysłowy, pożyczkowy dla kółek rolniczych, pożyczkowy dla przemysłu rolniczego, fundusz spółek oszczędności i fundusz pożyczek). Administrował funduszem inwestycyjnym, który tworzony był z zysków banku. Bank finansował pożyczki krajowe, ułatwiając kredyt emisyjny, oraz udzielał różnego rodzaju kredytów. Dużą pomocą służył bank instytucjom autonomicznym i publicznym, udzielając taniego kredytu za pomocą pożyczek skryptowych i dyskonta subwencji krajowych: głodowych, drogowych, koszarowych, kościelnych. Od 1895 rozpoczęto finansowanie zakładania przedsiębiorstw. Największym przedsięwzięciem tego typu było finansowanie spółki akcyjnej budowy wagonów w Sanoku o kapitale zakładowym 1500 tys. koron, zatrudniająca ok. tysiąca robotników. Do tej formy działalności należało także kredytowanie budowy kolei, w latach 1897-1914 Bank Krajowy sfinansował budowę 775 km linii kolejowych. Bank Krajowy ratował także przed upadłościami prywatne instytucje kredytowe, m.in. w 1898 wspomógł Galicyjską Kasę Oszczędności, w 1902 Galicyjski Bank dla Handlu i Przemysłu, a w 1912 - Akcyjny Bank Związkowy. Przeprowadzał także likwidację galicyjskich instytucji finansowych - w latach 1883-1899 Zakładu Kredytowego Włościańskiego we Lwowie, a w latach 1899-1903 Galicyjskiego Zakładu Kredytowego Ziemskiego. Obydwie sprawnie przeprowadzone nie przyniosły strat klientom tych przedsięwzięć. Bank Krajowy uczestniczył też pośrednio w likwidacji jednej z najstarszych galicyjskich instytucji finansowych - Galicyjskiego Banku Kredytowego. Pełnił tym samym funkcje typowe dla banku centralnego, choć nie był instytucją emisyjną. W ciągu trzydziestu lat istnienia Banku Krajowego do chwili wybuchu I wojny światowej rozwijał i rozszerzał swoją działalność. Świadczyła o tym skala przeprowadzanych operacji wekslowych z 3,2 min koron w 1884 do 56,2 min koron w 1913. W całym tym okresie działalności bank wykazał straty tylko w 1912 roku, kiedy to poniósł znaczne ofiary dla podtrzymania kursu swych listów zastawnych. W 1913 roku Bank Krajowy skupiał 30% kapitałów, 70% wkładów, 60% pożyczek hipotecznych i 33% kredytu krótkoterminowego całej bankowości galicyjskiej. Od 1883 do 1913 był Alfred Zgórski. Jego następcą został Jan Kanty Steczkowski. Po powstaniu niepodległej Polski zwierzchnictwo nad bankiem objęło Ministerstwo Skarbu. W 1920 roku zmienił nazwę na Polski Bank Krajowy. Nowy statut nadano mu Rozporządzeniem Ministra Skarbu w przedmiocie statutu Polskiego Banku Krajowego z dnia 29 maja 1922 roku, przenosząc jednocześnie siedzibę jego centrali do Warszawy. Kapitał Polskiego Banku Krajowego w momencie wydania tego rozporządzenia wynosił 1.023.519.980,00 marek polskich. Prezesami Banku w latach II Rzeczypospolitej byli Stanisław Niezabitowski (1918-1922) Jan Kanty Steczkowski (1922-1924). W okresie międzywojennym Bank miał oddziały w Krakowie, Białej, Stanisławowie, Lublinie, Przemyślu, Żywcu, Równem i Bydgoszczy, Cieszynie, Drohobyczu, Kołomyi, Oświęcimiu, Poznaniu, Katowicach, Tarnowie, Andrychowie i Wadowicach. Polski Bank Krajowy został wchłonięty przez utworzony w 1924 roku Bank Gospodarstwa Krajowego, który przejął wszystkie zobowiązania po Banku Krajowym i obsługiwał wyemitowane wcześniej przez ten bank obligacje oraz listy zastawne, które przerachowano na złote. (pl)
|
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
