| dbo:abstract
|
- After the fall of France, many Poles who were not involved in the regular Polish Army in France during World War II, or who were unable to reach the United Kingdom where the Polish Army in the United Kingdom had been formed, became the pillars of the Polish resistance in France. (en)
- Polacy we francuskim ruchu oporu – organizacja i walki polskich oddziałów partyzanckich we Francji w czasie II wojny światowej. We francuskim ruchu oporu działało w czasie II wojny światowej około 40 tysięcy Polaków. Polonia we Francji w latach II wojny światowej liczyła około 500 tysięcy osób, w tym:
* polskich uchodźców wrześniowych (12–15 tysięcy),
* wojskowych (około 5 tysięcy),
* byłych żołnierzy Brygad Międzynarodowych (około 3 tysięcy),
* wywiezionych przez Niemców robotników rolnych (około 18 tysięcy). W wyniku działań zbrojnych i represji zginęło około 5 tysięcy Polaków. Polacy w podstawowej swej masie należeli do organizacji konspiracyjnych i ruchu partyzanckiego związanego z formacjami lewicowymi, tworzonych w ramach Frontu Narodowego (około 35 tysięcy), pod ogólnym kierownictwem reaktywowanej Komisji Centralnej Robotników Imigrantów (Commission Centrale de la Main d’Oeuvre Immigree – MOI). Były to organizacje:
* polskie sekcje Francuskiej Partii Komunistycznej,
* (OPO),
* Związek Młodzieży Polskiej „Grunwald”,
* ,
* polskie sekcje podziemne Powszechnej Konfederacji Pracy (CGT). Wojskowymi organami tych organizacji były 23 oddziały polskie Wolnych Strzelców i Partyzantów – Imigranckiej Siły Roboczej (FTP-MOI). Polacy brali także udział we francuskich i mieszanych formacjach w większości włosko-hiszpańskich. Organizacje te podlegały (CNR). Polityczne zwierzchnictwo sprawował od kwietnia 1944 . Najsilniejszymi organizacjami podziemnymi we Francji były (będące częścią Résistance): Polska Organizacja Walki o Niepodległość (POWN) licząca około 15 tysięcy członków oraz Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego we Francji powstały w lutym 1944, którego oddziałem zbrojnym była , a później 19 i 29 Zgrupowania Piechoty Polskiej. System organizacyjny oparty był na trzystrefowej strukturze konspiracji francuskiej na tak zwanych „trójkach kierowniczych” – centralnych i terenowych. Działalność francuskich i polskich organizacji konspiracyjnych miała początkowo charakter cywilny (rozpowszechnianie ulotek, tajnej prasy, sabotaż, strajki), potem wojskowy (akcje dywersyjne, partyzantka). Istniały dowództwa Strefy Południowej z siedzibą w Lyonie-Saint-Étienne, Strefy Północnej i Strefy Zakazanej w Paryżu. Strefy dzieliły się na nadokręgi, okręgi i sektory. Organizacja wojskowa wzorowana była na armii francuskiej. Stopnie wojskowe wprowadzono w marcu 1944 po utworzeniu Francuskich Sił Wewnętrznych (FFI). Od lata 1940 do połowy 1941 powszechną formą walki z niemieckim okupantem były strajki górników; wśród ofiar poległych w zbrojnych starciach z okupantem znajdowało się wielu Polaków. Polscy górnicy odegrali poważną rolę w zorganizowaniu wiosną 1941 głośnego na całą Europę strajku w Północnym Okręgu Przemysłowym (Pas-de-Calais i Nord). Od października 1940 Polacy należeli do pierwszych zbrojnych organizacji francuskiego ruchu oporu zwanych Organizacją Specjalną Walki ( – OS) i Batalionów Młodzieży ( – BJ), utworzonych przez francuską Partię Komunistyczną (PC) dla samoobrony przed terrorem w okręgach robotniczej strefy okupowanej. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej PC powołała do życia podziemną organizację zbrojną Wolni Strzelcy i Partyzanci (FTP/FTPF). W FTP był znaczny udział Polaków; rozproszeni w oddziałach francuskich, tworzyli polskie oddziały partyzanckie „Konspiracja Polska” w ramach FTP-MOI tworząc 5 własnych okręgów w strefie okupowanej i 9 okręgów w strefie wolnej. W 1941–42 polscy lewicowcy i działacze związkowi utworzyli Organizację Pomocy Ojczyźnie. Jesienią 1943 w obu strefach Francji powstał Związek Młodzieży Polskiej „Grunwald”, liczący wkrótce ponad 1000 członków, w grudniu Związek Kobiet Polskich im. Marii Konopnickiej, który objął kilka tysięcy członkiń. W ramach FTP-MOI Polacy współpracowali z przedstawicielami wielu narodów. Latem 1943 wzięli udział między innymi w rozbiciu kilku obozów jeńców sowieckich w północnej Francji i uwolnieniu około 1000 osób. Polacy walczyli w międzynarodowych jednostkach partyzanckich, między innymi w batalionie „Stalingrad” dowodzonym przez Polaka B. Maślankiewicza, w zgrupowaniu B. Tajchmana „Łaskawca” w departamencie Aveyron, w oddziale Ormianina Missaka Manukiana w Paryżu, w oddziale kapitana L. Bernare’a. Wielu Polaków znajdowało się wśród francuskich „maquis”. W 1943 rozpoczęto szeroko zakrojone akcje oddziałów partyzanckich. Na przełomie 1943–44 polski lewicowy nurt francuskiego ruchu oporu stanowił dużą siłę polityczną i bojową. Polacy uczestniczyli w walkach partyzanckich, w północnej i wschodniej Francji, w Masywie Centralnym, u podnóża Alp, w Pirenejach, między Narboną a Marsylią, w Paryżu, Lyonie, Saint-Étienne, Tuluzie, Lille, wyzwolili miejscowość Autun. Na terytorium Francji działały w różnych okresach oddziały FTP-MOI, między innymi pod dowództwem , Romana Piotrowskiego, , , J. Szumlańskiego, T. Domżała, J. Szymczaka. Z organizacji i instytucji, pozostałych po ewakuacji polskich władz z Francji do Wielkiej Brytanii, rozwinął się nurt związany z polskim rządem emigracyjnym oraz ośrodkami alianckimi w Londynie. Ruch ten działał na zasadzie eksterytorialnej i miał ograniczony dostęp do polskich środowisk robotniczych we Francji. Zorganizowany w południowej Francji, dopiero później rozszerzył swą działalność na północną Francję. Nurt ten reprezentowały przede wszystkim organizacje: Wojsko Polskie we Francji (WP) i Organizacja Wojskowa (OW), założona w 1940 przez generała Juliusza Kleeberga. WP prowadziło działalność konspiracyjną w zamkniętym środowisku byłych żołnierzy jednostek polskich we Francji, których nie zdołano ewakuować w czerwcu 1940 do Wielkiej Brytanii (17 kompanii pracy i kilka schronisk). W 1942 OW została przemianowana na Polską Organizację Niepodległościową (PON), występującą pod kryptonimem „Monika”. Latem 1943 powstał wojskowy pion tej organizacji – PON „Monika W” z pułkownikiem Antonim Zdrojewskim „Danielem” na czele. Wiosną 1944 pionowi temu podporządkowano WP we Francji. W rezultacie została utworzona Polska Organizacja Walki o Niepodległość (POWN „Monika”, około 3–4 tysięcy); była to organizacja cywilno-wojskowa, obejmująca głównie południową Francję i niektóre departamenty północnej, zwłaszcza Nord i Pas-de-Calais. Głównym jej zadaniem było przygotowanie akcji dywersyjnych w momencie lądowania aliantów we Francji. Latem 1944 organizacje rządu londyńskiego wystawiły 17 oddziałów zbrojnych, które brały udział w walkach zbrojnych w Sabaudii, Ardèche, Cantal, Paryżu, zagłębiu Nord-Pas-de-Calais. Oprócz tych dwóch podstawowych nurtów partyzanckich działało we Francji kilka polskich lub polsko-francuskich „siatek” o charakterze wywiadowczo-dywersyjnym. W 1941 powstała rządowa polsko-brytyjska siatka „Nurmi”. Celem jej była głównie działalność wywiadowcza, organizowanie punktów zrzutów. Specjalny rodzaj działalności prowadziła siatka znana jako „Visigoths-Lorraine” (V-L), inaczej Szarzy Ludzie (około 300–400 osób), następnie zwana Visigoths-Lorraine-Benedictine. Jej organizatorem był podporucznik A. Wyssogotta-Zakrzewski (mianowany pośmiertnie podpułkownikiem armii francuskiej). Zajmowała się ona głównie przerzutem ludzi poza granice Francji. Przerzuciła około 4800 osób, w tym około 400 zestrzelonych lotników alianckich. W zakresie sabotażu i dywersji siatka V-L współdziałała z sowieckimi grupami wywiadowczo-dywersyjnymi. Duże usługi aliantom oddała polsko-francuska siatka wywiadowcza „” (około 2,5 tysiąca) będąca siatką wywiadowczą Oddziału II Sztabu Głównego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, która informowała o ruchach wojsk niemiecko-włoskich. Polacy należeli również do ugrupowań i siatek działających na rzecz różnych ośrodków dyspozycyjnych w Londynie i Afryce Północnej, a także do innych organizacji francuskiego ruchu oporu, między innymi do „Combat”, „Libération” i „Français”. Wiosną 1944 formacje partyzanckie obu polskich nurtów ruchu oporu weszły w skład Francuskich Sił Wewnętrznych (Forces Francaises de F’Interieur – FFI), powołanych przez Krajową Radę Ruchu Oporu (Conseil National de la Resistance – CNR). Polskie organizacje konspiracyjne i oddziały partyzanckie utrzymały swój narodowy i organizacyjny charakter, strukturę oraz samodzielność organizacyjną i nazwy. Grupy i oddziały partyzanckie występowały jako FTP-FFI; ich reprezentacją polityczną był Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego we Francji oraz sieć komitetów terenowych. Wylądowanie wojsk alianckich w Normandii 6 czerwca 1944 oraz wybuch ogólnonarodowego powstania, zwłaszcza powstania w Paryżu, wpłynęły na wzrost aktywności bojowej Polaków w ruchu oporu. Ugrupowania lewicowe utworzyły 8 czerwca 1944 Polską Milicję Patriotyczną; siły jej osiągnęły około 10 tysięcy osób. W drugiej połowie 1944 we francuskim ruchu oporu uczestniczyło około 36 tysięcy Polaków, z tego około 20 tysięcy w szeregach FTP-FFI (FTP-MOI) oraz w Polskiej Milicji Patriotycznej i około 15 tysięcy w jednostkach POWN-FFI. Na terenie Francji poniosło śmierć około 5 tysięcy Polaków, zakładników i uczestników ruchu oporu. Wielu Polaków zostało aresztowanych i deportowanych do obozów koncentracyjnych. Z kilkunastu polskich oddziałów FTP-FFI utworzono na przełomie 1944/45 dwa zgrupowania Piechoty Polskiej przy 1 Armii Francuskiej, liczące ogółem ponad 2 tysiące żołnierzy. Walki Polaków we francuskim ruchu oporu zostały upamiętnione na jednej z tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem: „POLSKIE ODDZIAŁY PARTYZANCKIE FRANCUSKIEGO RUCHU OPORU”. (pl)
|
