| dbo:abstract
|
- Takyr nebo také bajir je rozlehlá solná pláň, bezodtoká pánev, plochá hlinitá oblast ve Střední Asii, kde v létě vysychají vodní plochy a dochází k postupnému zasolování půdy – na vyschlých místech je možné pozorovat slané výkvěty a barchany nahromaděné soli. Na jaře, kdy taje v horách sníh, dochází naopak k zaplavení těchto oblastí. Obdobou takyru na Sahaře je šot. (cs)
- Takir (takyr) (Russian: такыр, originally from Kazakh or another Turkic language) meaning "smooth, even, or bare", is a type of relief occurring in the deserts of Central Asia, similar to a salt flat in the southwestern United States. A takyr is usually formed in a shallow depressed area with a heavy clay soil, which is submerged by water after seasonal rains. After the water evaporates, a dried crust with fissures forms on the surface. The crust is often colonized by filamentous cyanobacteria. In the southwestern U.S. "takyrs" are known as "playas" or "salt flats", in Arab countries as "sabkha". (en)
- Takyry – słone, ciężkie, nieurodzajne gleby obszarów suchych centralnej Azji, powstające w dnach obszarów epizodycznie zalewanych wodą. Charakteryzują się kilkucentymetrową skorupą z siecią wielobocznych spękań na powierzchni i prawie całkowitym brakiem roślinności. Nazwa takyr (takir) pochodzi z języków tureckich używanych w Środkowej Azji, gdzie tak nazywano gleby występujące w obszarach również nazywanych takyrami. Są to płaskie obniżenia o popękanej, ilasto-mułowej powierzchni będące dnem wyschniętych jezior, jedynie okresowo zalewanych wodą, występujących na pustyniach i półpustyniach centralnej Azji. Podobne obszary w Ameryce nazywa się playa. Gleby takyry powstają w obniżeniach terenu, w obszarach bezodpływowych epizodycznych jezior, na równinach aluwialnych lub na terenach obniżeń przedgórskich. Okresowe, krótkotrwałe zalanie wodą powoduje naniesienie najdrobniejszych frakcji iłu i pyłu, które po wyschnięciu tworzą na powierzchni jasną, twardą skorupę (pancerz) o grubości kilku cm. W trakcie wysychania tworzą się, charakterystyczne dla takyrów, wieloboczne spękania i poligony (płytki), zwykle o średnicy 8−10 cm. Materiał z którego jest zbudowany górny poziom składa się z ponad 80% z iłu i pyłu, nie zawiera lub zawiera mało soli rozpuszczalnych. Poniżej znajduje się wzbogacony w sole poziom o strukturze płytkowej lub masywnej, w którym brak spękań. Takyry charakteryzują się silnie zasadowym odczynem (pH 8−10) i małą pojemnością sorpcyjną. Są to gleby silnie zasolone, przy czym największe nagromadzenie soli występuje tuż pod spękaną skorupą. W kompleksie sorpcyjnym przeważają wapń, magnez i sód (sód może przekraczać 20%). Takyry zawierają mało próchnicy (ok. 0,5%), z przewagą kwasów fulwowych. Mają one niekorzystne właściwości fizyczne: ciężki skład granulometryczny, mała porowatość, mała przepuszczalność. Gleby te są prawie całkowicie pozbawione roślinności wyższej. Występują na nich w niewielkich ilościach jedynie glony, porosty i słonorośla. Takyry są glebami śródstrefowymi tworzącymi zwykle niewielkie areały o powierzchni 1−12 km2. Występują głównie na obszarach pustynnych i półpustynnych Azji środkowej w towarzyszą strefowym glebom szaroburym. Użytkowanie rolnicze takyrów jest nieopłacalne, jedynie w przypadku najlepszych gleb takyrowych (np. sołonczaków takyrowych), po nawodnieniach, mogą one być wykorzystywane w rolnictwie. Używana regionalnie nazwa gleb takyry została włączona do rosyjskiej / radzieckiej systematyki gleb, skąd trafiła do światowego gleboznawstwa. W używanej obecnie międzynarodowej klasyfikacji gleb WRB nie wydzielono takyrów jako odrębnej grupy gleb, wprowadzono jedynie poziom diagnostyczny takyric. (pl)
- Такы́р (такыры; с тюрк. — «гладкий, ровный, голый») — форма рельефа, образуемая при высыхании засолённых почв (такырных почв) в пустынях и полупустынях. Для такыра характерны трещины усыхания, образующие характерный узор на глинистом грунте. Размеры такыра варьируются от нескольких квадратных метров до нескольких квадратных километров. (ru)
- Такир (тюркська — гладкий, рівний, голий) — форма рельєфу, утворена при висиханні засолених ґрунтів (такирних ґрунтів) в пустелях і напівпустелях. (uk)
|
| rdfs:comment
|
- Takyr nebo také bajir je rozlehlá solná pláň, bezodtoká pánev, plochá hlinitá oblast ve Střední Asii, kde v létě vysychají vodní plochy a dochází k postupnému zasolování půdy – na vyschlých místech je možné pozorovat slané výkvěty a barchany nahromaděné soli. Na jaře, kdy taje v horách sníh, dochází naopak k zaplavení těchto oblastí. Obdobou takyru na Sahaře je šot. (cs)
- Такы́р (такыры; с тюрк. — «гладкий, ровный, голый») — форма рельефа, образуемая при высыхании засолённых почв (такырных почв) в пустынях и полупустынях. Для такыра характерны трещины усыхания, образующие характерный узор на глинистом грунте. Размеры такыра варьируются от нескольких квадратных метров до нескольких квадратных километров. (ru)
- Такир (тюркська — гладкий, рівний, голий) — форма рельєфу, утворена при висиханні засолених ґрунтів (такирних ґрунтів) в пустелях і напівпустелях. (uk)
- Takir (takyr) (Russian: такыр, originally from Kazakh or another Turkic language) meaning "smooth, even, or bare", is a type of relief occurring in the deserts of Central Asia, similar to a salt flat in the southwestern United States. A takyr is usually formed in a shallow depressed area with a heavy clay soil, which is submerged by water after seasonal rains. After the water evaporates, a dried crust with fissures forms on the surface. The crust is often colonized by filamentous cyanobacteria. (en)
- Takyry – słone, ciężkie, nieurodzajne gleby obszarów suchych centralnej Azji, powstające w dnach obszarów epizodycznie zalewanych wodą. Charakteryzują się kilkucentymetrową skorupą z siecią wielobocznych spękań na powierzchni i prawie całkowitym brakiem roślinności. Używana regionalnie nazwa gleb takyry została włączona do rosyjskiej / radzieckiej systematyki gleb, skąd trafiła do światowego gleboznawstwa. W używanej obecnie międzynarodowej klasyfikacji gleb WRB nie wydzielono takyrów jako odrębnej grupy gleb, wprowadzono jedynie poziom diagnostyczny takyric. (pl)
|
