| dbo:abstract
|
- Els iratxo són uns homenets de la mitologia basca. El seu nom pareix estar directament associat a les falgueres ("ira"), del que és diminutiu. Pous i cavernes són les residències habituals d'aquests bromistes. A l'entrada de la cova d'Armontaitze d'Ataun, els pastors van trobar petjades que sortien de nit. També van sentir el ressò de les seves cançons a l'exterior de l'Avenc d'Ubedi i la cova de Malkorburu. En l'actualitat s'utilitza al País Basc com a nom de baró, encara que no és molt comú. Se sol confondre amb la versió masculina d'Iratxe, encara que, en principi no estan etimològicament relacionats. (ca)
- Iratxoak euskal mitologian agertzen diren pertsonaiak dira. Bere Ira aurrizkia euskarazko Iratzetik omen dator eta txikitasuna adierazten duen txo atzikiaz osatzen da. Pertsonaia honen sinismenak Euskal Herria osoan hedaturik dago, bai Iparralde nahiz Hegoaldean. Manuel Larramendiren hiztegian, iratxoaren sinonimotzat azaltzen da. Izaki hauen beste izen batzuk Irel, Irelu, Ireltsu, Ieltxu, Idittu, Iritxu, Irel-suzko eta Iruztargi dira. Bereziki Bizkaian ezagunak diren izaki hauek gauetan, emakume edo ume itxuraz aparte, asto, ahari beltza, txerri edo ahotik sua darion txori itxuran agertzen dira.Gauaren iluntasunean barne urrunean ikusten diren su mihiak bere kokapena azaltzen dute. Bapatean agertu eta ijendea izutzeko ohitura duten arren ez dira gaiztoak. Kuriositateak bultzatuta bere atzetik doazen pertsonak leku arriskutsuetatik igarotzea behartzen ditu. Putzu eta lezeak dira txantxazale hauen ohizko egoitzak. Atauneko Armontaitzeko kobazuloaren atarian artzaiek gauean irteten ziren ireluen oinatzak aurkitzen zituzten. Ubediko amildegi eta Malkorburuko lezearen kanpokaldean beraien kantuen oihartzuna entzuna zuten ere. Darmstt-eko Landes bibliothek-en 1596. urteko, " Refranes y sentencias", liburuan 301. atsotitzan zera irakurri daiteke: Gassoto yrabacia / yrachoen da yracia (euskera batuan, Gaiztoki irabazia / iratxoek iragazia) Euskal sinesmen zahar baten arabera, iratxoak San Joan Gauean iratzeek edo garoek emandako hazitik sortzen omen dira. Gauza jakina da iratzeek ez dutela hazirik ematen, baina sinesmen honen arabera gau majiko hartan ordea bai. Mamarroekin bat egiten dutela dirudi sinismen honetan. Balitekeena mamarro hitzak sinismen honen inguruan harrapatutako iratxo hauen deitura izatea. Dena den, denborarekin iratxoak keltiarren kondaireko antzekoak diren beste izakiekin nahastu zirela dirudi ipuinetan ageri diran iratxoak kontutan harturik. Gaur egun gizonezkoen izen bezala ere erabiltzan da, nahiz eta ez oso izen hedatua izan. Iratxe emakumezko izenarekin nahasten dute, halere bi izenek ez dute batere zerikusirik, Iratxe izena Nafarroako Iratxeko Monasterioan baitu bere jatorria eta Iratxok berriz pertsonaia mitologikoan. (eu)
- Iratxoak (sing.: iratxo) are the imps of Basque mythology. Usually benevolent, they help with farming labors in the night if given presents of food. Galtxagorriak are a specific kind of iratxoak. Their name means the red-pants.
* v
* t
* e (en)
- Iratxo (en plural en euskera: Iratxoak) es un tipo de duende de la mitología vasca de antiguas leyendas vizcaínas. Su nombre parece estar directamente asociado a los helechos (ira, en euskera), del que es diminutivo. Tanto en el País Vasco y en Navarra, como en el País Vasco francés. En la actualidad se utiliza, como en otros muchos casos, como nombre de varón, aunque no muy común. Se suele confundir como la versión masculina de Iratxe, aunque, en principio no están etimológicamente relacionados. (es)
- Iratxo ou iratxoak au pluriel en basque sont des lutins dans la mythologie basque. Ce sont des accompagnateurs du diable (deabru) et sont parfois décrits comme des diablotins. Les vieilles légendes biscaïennes faisaient référence à un personnage mythologique particulier, Iratxo, qui est un génie espiègle qui apparaît la nuit. Ce n'est pas un génie maléfique, mais quand il apparaît soudainement la nuit, il donne d'énormes frayeurs. Si quelqu'un le poursuit par curiosité, il se fera un plaisir de le conduire à travers des ravins, des précipices et d'autres endroits dangereux. Son habitat ordinaire est constitué de grottes et de puits. Un proverbe publié au XVIe siècle (Énonciations et Sentences de 1596) se lit comme suit : Gassoto yrabacia / yrachoen da yracia. Ce dicton nous dit que les bénéfices obtenus de manière abusive, Iratxo vous les enlève. On peut donc en déduire que ce génie est aussi un défenseur de l'honnêteté. Parfois, il présente une forme humaine, mais bien d'autres fois, il présente la forme d'un animal ; il peut s'agir d'un âne, d'un bélier noir ou souvent d'un oiseau qui tire du feu de sa bouche. Son nom est directement associé à la fougère (ira en étant le diminutif). Tant du côté espagnol que français du Pays basque. De nos jours il est utilisé, comme dans beaucoup d'autres cas, en guise de prénom masculin bien qu'il ne soit pas très répandu. Il semble qu'on le confonde avec la version féminine, Iratxe ou Iratze, bien qu'étymologiquement il n'ait rien à voir. (fr)
- Iratxoak (plurale di iratxo) sono i folletti della mitologia basca. Solitamente benevoli, aiutano lavorando i campi di notte, purché sia loro donato del cibo. Una categoria particolare di iratxoak sono i galtzagoriak. (it)
|
| rdfs:comment
|
- Iratxoak (sing.: iratxo) are the imps of Basque mythology. Usually benevolent, they help with farming labors in the night if given presents of food. Galtxagorriak are a specific kind of iratxoak. Their name means the red-pants.
* v
* t
* e (en)
- Iratxo (en plural en euskera: Iratxoak) es un tipo de duende de la mitología vasca de antiguas leyendas vizcaínas. Su nombre parece estar directamente asociado a los helechos (ira, en euskera), del que es diminutivo. Tanto en el País Vasco y en Navarra, como en el País Vasco francés. En la actualidad se utiliza, como en otros muchos casos, como nombre de varón, aunque no muy común. Se suele confundir como la versión masculina de Iratxe, aunque, en principio no están etimológicamente relacionados. (es)
- Iratxoak (plurale di iratxo) sono i folletti della mitologia basca. Solitamente benevoli, aiutano lavorando i campi di notte, purché sia loro donato del cibo. Una categoria particolare di iratxoak sono i galtzagoriak. (it)
- Els iratxo són uns homenets de la mitologia basca. El seu nom pareix estar directament associat a les falgueres ("ira"), del que és diminutiu. Pous i cavernes són les residències habituals d'aquests bromistes. A l'entrada de la cova d'Armontaitze d'Ataun, els pastors van trobar petjades que sortien de nit. També van sentir el ressò de les seves cançons a l'exterior de l'Avenc d'Ubedi i la cova de Malkorburu. (ca)
- Iratxoak euskal mitologian agertzen diren pertsonaiak dira. Bere Ira aurrizkia euskarazko Iratzetik omen dator eta txikitasuna adierazten duen txo atzikiaz osatzen da. Pertsonaia honen sinismenak Euskal Herria osoan hedaturik dago, bai Iparralde nahiz Hegoaldean. Manuel Larramendiren hiztegian, iratxoaren sinonimotzat azaltzen da. Izaki hauen beste izen batzuk Irel, Irelu, Ireltsu, Ieltxu, Idittu, Iritxu, Irel-suzko eta Iruztargi dira. Darmstt-eko Landes bibliothek-en 1596. urteko, " Refranes y sentencias", liburuan 301. atsotitzan zera irakurri daiteke: Gassoto yrabacia / yrachoen da yracia (eu)
- Iratxo ou iratxoak au pluriel en basque sont des lutins dans la mythologie basque. Ce sont des accompagnateurs du diable (deabru) et sont parfois décrits comme des diablotins. Les vieilles légendes biscaïennes faisaient référence à un personnage mythologique particulier, Iratxo, qui est un génie espiègle qui apparaît la nuit. Ce n'est pas un génie maléfique, mais quand il apparaît soudainement la nuit, il donne d'énormes frayeurs. Si quelqu'un le poursuit par curiosité, il se fera un plaisir de le conduire à travers des ravins, des précipices et d'autres endroits dangereux. Son habitat ordinaire est constitué de grottes et de puits. (fr)
|
.png?width=300)
.png){kind=link}
.png){kind=link}