| dbo:abstract
|
- Los Judíos han estado presentes en El Salvador desde comienzos del siglo XIX, comenzando con la inmigración de Judíos Sefardíes provenientes de España, que continuó con el arribo de judíos askenazíes refugiados durante la Segunda Guerra Mundial. Los judíos que escaparon de España durante la Inquisición fueron sefardíes, por lo que un número significante de familias judías en El Salvador tienen apellidos hispanos, que incluyen: Aboud, Acevedo, Acosta, Acuña, Aguilar, Alburquerque, Almeida, Alonzo, Araujo, Campos, Cantoral, Cordova, Díaz, Dreyfus, Escalante, Espinosa, Figuereido, Figueroa, Gabay, Galeas, Gonzalez, Salomón, Sangarrén, Sariles, Taer, Taher o Taheri, entre otros. Entre las familias salvadoreñas askenazíes más prominentes destacan: Liebes, Guttfreund, Weill, Salomón, Freund, Lasally, Gabay, Bloch, Baum, Leva, Lewinsky, Haas, Dreyfus, Rothschild, Tesak, Bernhard, Florece y Falkenstein. Representantes conocidos de la comunidad Judía en El Salvador incluyen a: Ricardo Freund, empresario y actual Presidente de la Comunidad Israelita de El Salvador; Claudio Kahn, empresario, Mónica Taher, empresaria y parte de la Secretaría de Comercio e Inversiones del Gobierno de El Salvador, Alejandro Muyshondt, Asesor de Seguridad Nacional, Gobierno de El Salvador y Ernesto Muyshondt, Alcalde San Salvador. (es)
- Jews have been present in El Salvador since the early 19th century, starting with Sephardic Jews and continuing with the arrival of refugees from Europe during World War II. El Salvador has the second largest community in Central America, the majority established in San Salvador, which is the second city with the most Jews in Central America, behind Panama City. (en)
- Żydzi w Salwadorze – uważa się, że pierwsi Żydzi, nieoficjalnie, w Salwadorze pojawili się w czasach kolonialnych i przybyli z Portugalii, jednak pierwszą udokumentowaną obecność datuje się na pierwszą połowę XIX wieku, kiedy francuscy Żydzi o pochodzeniu sefardyjskim osiedlili się w Chalchuapie. Kolejne grupy Żydów z Francji i Cesarstwa Niemieckiego przybywały do Salwadoru w drugiej połowie XIX wieku. W 1888 roku do kraju przybył Leon Liebes, który założył firmę Casa Goldtree-Liebes, którą uważano za wiodącą na rynku importu i eksportu towarów. Mimo to, do pierwszych lat wieku XX w Salwadorze nie było stałej i zorganizowanej społeczności żydowskiej. Dopiero w 1909 roku Alfredo Widawer zaczął organizować lokalne społeczności, czego wynikiem były pierwsze przeprowadzone nabożeństwa z okazji Rosz ha-Szana i Jom Kipur. Herbert de Sola – ważny ówcześnie przedsiębiorca w Salwadorze – wsparł projekt i budowę pierwszej synagogi. Na początku wieku XX wielu żydowskich przedsiębiorców zapraszało młodych Żydów do przyjazdu do kraju, podjęcia pracy i osiedlenia się na stałe. Przyczyniło się to do zwiększenia żydowskiej emigracji do Ameryki Centralnej z Europy Wschodniej i Niemiec w dwudziestoleciu międzywojennym. Był to okres rozwoju społeczności żydowskiej Salwadoru. Po dojściu do władzy w Niemczech nazistów salwadorscy Żydzi zaczęli wspomagać swoich krewnych w Europie, finansując i organizując emigrację między innymi do państw Ameryki Południowej i Centralnej. Docelowymi krajami były Brazylia, Ekwador, Gwatemala czy Panama. Prezydent Salwadoru Maximiliano Hernández Martínez sympatyzował z poglądami głoszonymi przez Benito Mussoliniego i Adolfa Hitlera. Nawiązał bliską współpracę z III Rzeszą i Włochami. Z obu państw do Salwadoru przybywali doradcy polityczni i wojskowi, którzy otrzymywali również stanowiska w rządzie i przedsiębiorstwach. Hernandez pozwalał na organizowanie pronazistowskich marszy i publiczne obchody urodzin Hitlera. Doszło do szykanowania Żydów oraz Niemców o antynazistowskich poglądach politycznych. W 1939 roku prezydent blokował przybycie 50 Żydów, którzy płynęli do Salwadoru z Niemiec. Uchodźcy musieli płacić 500 dolarów amerykańskich za salwadorskie wizy w Amsterdamie i Budapeszcie, po czym w kraju uznano je za fałszywe. W związku z tym władze zawróciły Żydów z powrotem do Niemiec. Przez pewien czas władze Salwadoru zamknęły granice dla żydowskich uchodźców z Europy. Wobec tego wielu z nich miało wybór powrotu do III Rzeszy lub udania się do obozów tymczasowych dla niemieckich uchodźców w Stanach Zjednoczonych. Mimo oficjalnej antyżydowskiej polityki władz, salwadorski dyplomata i konsul generalny tego kraju w Liverpoolu, Hamburgu i Genewie José Castellanos udzielał zgód na wydanie wiz grupom Żydów, aby ci mogli uciec z Niemiec. Już w 1938 roku, po Kristallnacht, prosił Ministerstwo Spraw Zagranicznych Salwadoru o rozszerzenie programu wizowego dla uchodźców, jednak prośbę odrzucono. W trakcie II wojny światowej Castellanos poznał żydowskiego przedsiębiorcę i zwolennika syjonizmu rewizjonistycznego György'a Mandla, który wówczas używał już nowego imienia i nazwiska – George Mantello. Postanowili wydawać Żydom dokumenty, które miałyby poświadczać przyznanie lub poświadczać posiadania salwadorskiego obywatelstwa. Szacuje się, iż dzięki ich pomocy i działalności od śmierci uratowano od 20 000 do 40 000 Żydów europejskich. W 1944 roku w Salwadorze powstała pierwsza, oficjalna organizacja reprezentująca Żydów w kraju – La Communidad Israelita de El Salvador. Odpowiadała ona również za realizację społecznych, ekonomicznych i religijnych potrzeb Żydów. W 1945 roku założono żydowski cmentarz. Z inicjatywy Ernesto Liebesa i Carlosa Bernhardta otwarto biuro Organizacji Syjonistycznej, a Żydówki otwarły lokalny oddział WIZO. Wówczas w kraju nie było żydowskiej szkoły, ale lekcje języka hebrajskiego i nauczanie religii były prowadzone przez rabina. Po wojnie lokalną społeczność tworzyli uchodźcy z Alzacji, Europy Centralnej oraz ci, którzy pozostali w kraju. Jej liczebność miała wynosić 400 osób. 11 września 1948 roku Salwador oficjalnie uznał istnienie Państwa Izrael i nawiązał z nim relacje dyplomatyczne. Społeczność żydów salwadorskich zrzeszyła się w Federacion de Communidades de Judias de Centro America, która była zrzeszeniem społeczności Żydów Ameryki Środkowej i Panamy. Rodziny Liebesów i de Solów pozostawały najbardziej znanymi rodzinami w Salwadorze, zajmowały się filantropią i wspieraniem działalności lokalnej społeczności. W 1958 roku salwadorscy Żydzi wzięli udział w założeniu organizacji Pro-Arte, która miała propagować sztukę w kraju oraz miała na celu przyciąganie artystów do Salwadoru. Wcześniej utworzyli American School of El Salvador, jedyną w stolicy koedukacyjną i niereligijną szkołę. Do lat 70. XX wieku liczbę Żydów w Salwadorze szacowano na 300 osób, wierzących, niewierzących, a nawet tych, którzy pochodzili z małżeństw mieszanych. Negatywny wpływ na salwadorskich Żydów miała wojna domowa, która trwała w latach 1979-1992. Dochodziło do porwań i zabójstw członków wspólnoty, w tym także konsula honorowego Izraela Ernesto Liebesa. Wydarzenia te doprowadziły do opuszczenia kraju przez Żydów, którzy wyjeżdżali do Stanów Zjednoczonych, Panamy i Izraela. Po podpisaniu pokoju w 1991 roku, część Żydów powróciła, jednak ich liczba zmalała do 120 osób. Społeczność zaczęła się rozwijać pomimo małych rozmiarów. Publikuje swoją gazetę „el Kehilatón”, prowadzi zajęcia z hebrajskiego i judaizmu, w każde ważne święto odbywają się czytania Tory, a nawet przeprowadza się konwersje na judaizm. Dominującymi nurtami judaizmu są judaizm reformowany i judaizm konserwatywny. Obecnie oprócz synagogi w mieście San Salwador społeczność posiada własną bibliotekę i stołówkę przygotowującą posiłki dla członków społeczności. Studenci pochodzenia żydowskiego byli zrzeszeni w studenckiej organizacji Estudiantes Judios de El Salvador i syjonistycznej grupie Federacion de Universitarios Sionistas de Latinoamerica. Obie obecnie już nie funkcjonują. Dzieci w wieku 8-18 lat mogą zapisać się do organizacji No’ar Shelanu. (pl)
|
