| dbo:abstract
|
- The history of philosophy in Poland parallels the evolution of philosophy in Europe in general. (en)
- 폴란드 철학사는 전반적인 유럽 철학의 발전과 유사하다. 폴란드의 철학은 유럽 철학의 거시적 추세에 의지하였고, 결과적으로 유럽 철학의 발전에 기여하였다. 가장 중대한 폴란드의 공헌 중에는 13세기 스콜라 학파의 철학자와 과학자 (Witelo)에 의해, 16세기 르네상스의 박식가인 니콜라우스 코페르니쿠스에 의해 이루어진 것이 있다. 그 후, 폴란드-리투아니아 연방은 계몽주의의 지적 동요에 참여하지만, 분할을 주도한 세 제국이 제1차 세계 대전에서 쇠퇴하기까지 123년 간 지속되는 폴란드 분할과 정치적 최후를 겪고 오래지 않아 이 다민족 연방은 끝을 맺는다. 1830년 11월과 1863년 1월 사이의 메시아주의 시기는 유럽의 낭만주의와 관념론 조류 뿐만이 아니라, 정치적 부활에 대한 폴란드 인의 갈망을 반영하였다. 과격한 형이상학의 시기였다. 1863년 1월 봉기의 실패는 폴란드 상황의 고통스러운 재평가를 야기시켰다. 폴란드 인들은 "그들의 포부로 자산을 판단하는" 과거 관습을 포기하고 힘들게 일하고 공부하는 데에 몰두하였다. (ko)
- Filozofia polska – narodowa tradycja filozoficzna w ramach filozofii europejskiej, uprawiana w języku polskim, przez Polaków, lub na terytorium Polski. Tradycja filozofii w Polsce sięga średniowiecza. Od XIV w. dominującym nurtem filozoficznym była scholastyka, a głównym ośrodkiem Akademia Krakowska (odrodzona później jako Uniwersytet Jagielloński). Dzieła filozoficzne pisano po łacinie, a sama filozofia była mało oryginalna, odzwierciedlając z opóźnieniem prądy intelektualne powstałe w krajach Europy Zachodniej. W XV w. filozofia w Polsce zaczyna uzyskiwać pewną odrębność, kiedy powstały podstawy polskiego słownictwa filozoficznego. Pierwszych istotnych tłumaczeń dzieł starożytnych na polski dokonano w wieku XVI.Na przełomie XV i XVI wieku dotarły do Polski prądy renesansowe, humanizm, stoicyzm czy odnowiona scholastyka. Szybko rozwijała się filozofia przyrody, której najwybitniejszym przedstawicielem był Mikołaj Kopernik. Duży wpływ na ożywienie dyskusji intelektualnych miała reformacja. W 1579 do Polski przybył unitarianin Faust Socyn, którego zwolennicy byli tu nazywani socynianami lub braćmi polskimi. Ich pisma miały szeroki (choć bardzo krytyczny) odbiór również poza granicami Rzeczypospolitej. Rozpoczęta soborem trydenckim katolicka kontrreformacja starała się odpowiedzieć na intelektualne wyzwania protestantyzmu, m.in. przez pogłębioną refleksję filozoficzną. Spór filozoficzny dotyczył nie tylko religii, ale również metafizyki, etyki czy filozofii politycznej. Kształtowanie się demokracji szlacheckiej i spory religijne stały się źródłem oryginalnych idei, których wyrazicielami byli m.in. Andrzej Frycz Modrzewski, Stanisław Orzechowski czy Piotr Skarga. W XVII wieku Sebastian Petrycy dokonał przekładu dzieł Arystotelesa na polski, kładąc podwaliny pod polskojęzyczną tradycję filozoficzną. Wraz z umacnianiem się kultury sarmackiej, filozofia traciła na znaczeniu. Filozofia polityczna ograniczała się do publicystycznej legitymizacji ustroju szlacheckiego (Łukasz Opaliński, Andrzej Maksymilian Fredro). W innych dyscyplinach filozoficznych dominowała scholastyka. Z postępującym upadkiem państwa zaczęto walczyć w XVIII w., często łącząc program reform społeczno-politycznych z myślą oświecenia. Polska filozofia oświecenia miała w programie całościową reformę państwa i społeczeństwa. Obok przebudowy instytucji politycznych, rozwijano szkolnictwo i dążono do zmiany kultury polskiej i świadomości jednostek w duchu oświecenia. Filozofia polska została wtedy gwałtownie zderzona z aktualnymi prądami filozofii francuskiej, niemieckiej i angielskiej. Pojawił się francuski racjonalizm, angielski empiryzm, a później również kantyzm. Najwybitniejsi filozofowie tej epoki byli również czynnymi naukowcami lub politykami (Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic i Jan Śniadecki). Rozbiory Rzeczypospolitej gwałtownie zmieniły sytuację społeczno-polityczną w kraju, jednak aż do lat 30. XIX w. nadal dominowały oświeceniowe prądy intelektualne. Stopniowo ustępowały one przed myśleniem w duchu romantyzmu. Filozofia romantyczna początkowo czerpała inspiracje z filozofii niemieckiej, od lat 30. XIX w. starała się coraz bardziej podkreślać własną niezależność. Najbardziej znaczącym nurtem romantyzmu był mesjanizm łączący w sobie refleksje filozoficzną, religijną i polityczną. Wyrażał się zarówno w traktatach, jak i dziełach literackich, a najwybitniejszymi jego przedstawicielami byli Józef Hoene-Wroński, August Cieszkowski, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Andrzej Towiański. Myśl mesjanistyczna powstała jako ideologia narodu uciśnionego, szukającego podstaw własnej moralnej wyższości i możliwości odzyskania wolności. Mesjanizm był nurtem dość różnorodnym, o ogromnym wpływie na kulturę polską. Po klęsce powstania styczniowego, romantyzm stracił jednak na popularności i stopniowo został zastąpiony przez pozytywizm. Był to szeroki nurt literacko-kulturowy, który jedynie częściowo był stanowiskiem filozoficznym. Pozytywiści odnowili zainteresowanie programem oświecenia. Kładli nacisk na reformy społeczne, światopogląd naukowy, szeroką edukację społeczną i wartość pracy. O ile romantyzm rozwijał się poza instytucjami, to pozytywiści znajdują oparcie w szkołach (szczególnie w Szkole Głównej Warszawskiej) i czasopismach (w 1897 ukazuje się „Przegląd Filozoficzny”, pierwsze polskie czasopismo filozoficzne). Pod koniec XIX w. na sile zyskała krytyka pozytywizmu (czasami określana jako modernizm). Powrócił mesjanizm (Wincenty Lutosławski) i pojawiła się myśl socjalistyczna i marksistowska (Bolesław Limanowski, Kazimierz Kelles-Krauz, Róża Luksemburg). Wysoko oryginalne prace wydał Stanisław Brzozowski. Wydarzeniem o doniosłych konsekwencjach było rozpoczęcie przez Kazimierza Twardowskiego nauczania na Uniwersytecie Lwowskim w 1895. Twardowski zgromadził wokół siebie szerokie grono uczniów i współpracowników, które po kilkunastu latach zaczęto postrzegać jako szkołę filozoficzną. Po odzyskaniu niepodległości w 1918, część tych osób przeniosła się do Warszawy, a całe środowisko zaczęto określać mianem „szkoły lwowsko-warszawskiej”. Do szkoły należeli m.in. Jan Łukasiewicz, Władysław Witwicki, Kazimierz Ajdukiewicz, Tadeusz Czeżowski, Tadeusz Kotarbiński, Zygmunt Zawirski, Stanisław Leśniewski, Władysław Tatarkiewicz, Alfred Tarski, Maria i Stanisław Ossowscy. Szkoła lwowsko-warszawska stała się znana na całym świecie dzięki swojemu dorobkowi w zakresie logiki. Dorobek szkoły jest jednak znacznie szerszy i obejmuje właściwie wszystkie dyscypliny filozoficzne. Działalność szkoły trwała przez całe dwudziestolecie międzywojenne. II wojna światowa spowodowała śmierć i emigrację wielu jej członków i rozproszenie środowiska. Wywarła jednak wpływ na całą późniejszą polską kulturę. Obok szkoły lwowsko-warszawskiej, w dwudziestoleciu międzywojennym rozwijała się również fenomenologia (której przedstawicielem był uczeń Husserla, Roman Ingarden) i neoscholastyka. Wielu autorów tworzyło w duchu, który zostanie później określony jako katastrofizm (Marian Zdziechowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz). Działało również wielu filozofów, którzy nie należeli do żadnego szerszego nurtu (Leon Chwistek czy Ludwik Fleck). Po II wojnie światowej, władzę przejęła partia komunistyczna, wprowadzając w nauczaniu marksizm jako oficjalną doktrynę filozoficzną. Wydziały filozofii na uczelniach wyższych zamykano, przedwojennych nauczycieli filozofii odsuwano od nauczania lub zwalniano, nie-marksistowską filozofię cenzurowano i ograniczano możliwość jej rozwoju. Wyjątkową pozycję uzyskał Katolicki Uniwersytet Lubelski, zachowujący dużą autonomię i nauczający niemarksistowskiej filozofii (przede wszystkim w duchu neotomizmu). Od zmiany ustrojowej w 1989, filozofia w Polsce odzyskała możliwość swobodnego rozwoju. (pl)
- Filosofins historia i Polen följer den generella utvecklingen för filosofin i Europa. Polska filosofer stöder sig på de bredare europeiska strömningarna och bidrog även till deras framväxt. De mest betydelsefulla polska bidragen gjordes på 1200-talet av den skolastiske filosofen och vetenskapsmannen Witelo; och under 1500-talet av Nikolaus Kopernikus, som var lärd på många områden. Han var inte bara astronom. Det Polsk-litauiska samväldet deltog senare i den intellektuella jäsningen under Upplysningen, som för det multietniska statsförbundet inte upphörde förrän stormakterna bakom Polens tredje delning kollapsade i samband med första världskrigets slut, efter delningarna och den politiska förstöring som pågick i nästan 123 år. (sv)
- Польская философия (польск. Filozofia polska) — национальная философская традиция в рамках европейской философии, совокупность философских произведений, созданных этническими поляками, написанных на польском языке, а также написанных на территории Польского государства. Принадлежит к европейской интеллектуальной культуре. (ru)
- По́льська філосо́фія (пол. Filozofia polska) — складова частина східноєвропейської філософії, що розвивалася в руслі її основних напрямів. Датою заснування польської філософії вважається рік заснування Ягелонського університету (1364), у якому почала викладатися шкільна (схоластична) філософія (Войцех із Брудзева). Першим польським філософом іноді вважають Вітело. Видатним польським мислителем світового масштабу був Микола Коперник, який, проте, був поляком лише за походженням, але зміг реалізувати свою думку на латині за межами Польщі. З початком епохи Просвітництва польські мислителі зазнали сильного впливу французької філософії. Водночас у Польщі з'являється такий самобутній прояв національної філософії, як сарматизм. З поділом Польщі і втратою нею національної незалежності серед польських інтелектуалів розквітає Польський месіанізм, деякі представники якого примикають до слов'янофільства (Юзеф Вронський). Твардовський засновує в 1904 році, в день смерті Канта, Польське філософське товариство. З відновленням незалежності в 1918 році в Польщі відбувається розквіт філософії. Набувають поширення логічний позитивізм львівсько-варшавської школи (Казимир Айдукевич, , Ян Лукасевич, Альфред Тарський) і феноменологія (Роман Інгарден). Після Другої світової війни Польща потрапляє у сферу впливу СРСР, і у відповідь на ідеологічну експансію марксизму набуває поширення неотомізм (Юзеф Марія Бохенський). Відома школа антропології, онтології (Кромпець). (uk)
|
| rdfs:comment
|
- The history of philosophy in Poland parallels the evolution of philosophy in Europe in general. (en)
- 폴란드 철학사는 전반적인 유럽 철학의 발전과 유사하다. 폴란드의 철학은 유럽 철학의 거시적 추세에 의지하였고, 결과적으로 유럽 철학의 발전에 기여하였다. 가장 중대한 폴란드의 공헌 중에는 13세기 스콜라 학파의 철학자와 과학자 (Witelo)에 의해, 16세기 르네상스의 박식가인 니콜라우스 코페르니쿠스에 의해 이루어진 것이 있다. 그 후, 폴란드-리투아니아 연방은 계몽주의의 지적 동요에 참여하지만, 분할을 주도한 세 제국이 제1차 세계 대전에서 쇠퇴하기까지 123년 간 지속되는 폴란드 분할과 정치적 최후를 겪고 오래지 않아 이 다민족 연방은 끝을 맺는다. 1830년 11월과 1863년 1월 사이의 메시아주의 시기는 유럽의 낭만주의와 관념론 조류 뿐만이 아니라, 정치적 부활에 대한 폴란드 인의 갈망을 반영하였다. 과격한 형이상학의 시기였다. 1863년 1월 봉기의 실패는 폴란드 상황의 고통스러운 재평가를 야기시켰다. 폴란드 인들은 "그들의 포부로 자산을 판단하는" 과거 관습을 포기하고 힘들게 일하고 공부하는 데에 몰두하였다. (ko)
- Польская философия (польск. Filozofia polska) — национальная философская традиция в рамках европейской философии, совокупность философских произведений, созданных этническими поляками, написанных на польском языке, а также написанных на территории Польского государства. Принадлежит к европейской интеллектуальной культуре. (ru)
- Filozofia polska – narodowa tradycja filozoficzna w ramach filozofii europejskiej, uprawiana w języku polskim, przez Polaków, lub na terytorium Polski. Tradycja filozofii w Polsce sięga średniowiecza. Od XIV w. dominującym nurtem filozoficznym była scholastyka, a głównym ośrodkiem Akademia Krakowska (odrodzona później jako Uniwersytet Jagielloński). Dzieła filozoficzne pisano po łacinie, a sama filozofia była mało oryginalna, odzwierciedlając z opóźnieniem prądy intelektualne powstałe w krajach Europy Zachodniej. W XV w. filozofia w Polsce zaczyna uzyskiwać pewną odrębność, kiedy powstały podstawy polskiego słownictwa filozoficznego. Pierwszych istotnych tłumaczeń dzieł starożytnych na polski dokonano w wieku XVI.Na przełomie XV i XVI wieku dotarły do Polski prądy renesansowe, humanizm, st (pl)
- Filosofins historia i Polen följer den generella utvecklingen för filosofin i Europa. Polska filosofer stöder sig på de bredare europeiska strömningarna och bidrog även till deras framväxt. De mest betydelsefulla polska bidragen gjordes på 1200-talet av den skolastiske filosofen och vetenskapsmannen Witelo; och under 1500-talet av Nikolaus Kopernikus, som var lärd på många områden. Han var inte bara astronom. (sv)
- По́льська філосо́фія (пол. Filozofia polska) — складова частина східноєвропейської філософії, що розвивалася в руслі її основних напрямів. Датою заснування польської філософії вважається рік заснування Ягелонського університету (1364), у якому почала викладатися шкільна (схоластична) філософія (Войцех із Брудзева). Першим польським філософом іноді вважають Вітело. Видатним польським мислителем світового масштабу був Микола Коперник, який, проте, був поляком лише за походженням, але зміг реалізувати свою думку на латині за межами Польщі. З початком епохи Просвітництва польські мислителі зазнали сильного впливу французької філософії. Водночас у Польщі з'являється такий самобутній прояв національної філософії, як сарматизм. (uk)
|
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
_portrait_by_Regulski.jpg){kind=link}
