| dbo:abstract
|
- Una vall túnel en geologia és una vall erosionada sota una glacera per l'aigua de fosa.Després de la retractació del glaç, les valls túnel són caracteritzades per una secció en forma de U sovint molt ampla i el contrast entre les terres fèrtils de la vall i les terres pobres i arenoses del geest format per la morena lateral. (ca)
- Ledovcová brázda (rinové údolí, tunelové údolí) je údolí přemodelované ledovcovou erozí (exarací, deterzí a detrakcí). Má charakteristickou podobu písmena U. (cs)
- Glaciepoka tunela valo ekestis kiam en malvarmaj epokoj kiel ekzemple la plejstoceno la glacio de glaĉero respektive glacitavolo suprenŝoviĝis iun deklivon el sablo aŭ alispeca tera grundo, kaj la en glaciepoka somero glacisurface degelanta akvo, kiu rapide atingis la glacian fundon ne povis subenflui la deklivon, sed ŝoviĝis supren kun la glacia maso, ĉizante valon en la teran grundon. Iusence el geologia vidpunkto ili estas la "malo" de fjordoj, profundaj valoj kiuj ekestis pro subenfluanta akvo de subenglitanta glaĉero, ofte fluanta en maron, tiel ke la profundiĝintaj valoj ofte poste iĝis longaj, mallarĝaj maraj "branĉoj". Tamen ankaŭ iuj glaciepokaj tunelaj valoj pro posta malaltiĝo de tuta tektona plato aŭ pro altiĝo de mara akvosurfaco iĝis "mallarĝaj maraj branĉoj". Kaj en orienta Jutlando kaj orienta Ŝlesvigo-Holstinio ekzistas pluraj malvastaj marbranĉoj, kiuj ekestis kiam en la lasta plejstocena glaciepoko antaŭ 20 000 ĝis 70 000 jaroj la giganta glacitavolo kovranta la kompletan Baltan Maron, Skandinavion, Baltion kaj aliajn ĉirkaŭajn marbordajn regionojn etendiĝis okcidenten al la eŭropa kontinento kaj ĉizis valojn kaj marbranĉojn en la grundon deorienta Jutlando kaj orienta Ŝlesvigo-Holstinio. Ekzemploj pri tia origine glaciepoka tunela valo estas la marbranĉoj Schlei kaj "Flensburga fjordo". Tiuj marbranĉoj en Danio kaj Germanio nomatas dane Fjord kaj germane Förde, videble etimologie la sama vorto kiel "fjordo", kvankam ili ne plenumas la geologian difinon de fjordo. Tial ke ne ekzistas konciza e-lingva vorto por la geologia termino "glaciepoka tunela valo", laŭ la ekzemploj de la dana kaj germana lingvoj proponatas en neformala esperanta lingvouzo ankaŭ nomi la glaciepokajn tunelajn valojn "fjordo". (eo)
- Eine glaziale Rinne oder ein Tunneltal (dänisch Tunneldal) entsteht unter dem Gletschereis durch die abtragende Wirkung der Schmelzwässer (subglaziale Rinne). In Mitteleuropa sind sie vor allem im dänischen Vereisungsgebiet verbreitet. Typischerweise sind sie Bestandteil von Grundmoränenlandschaften. Durch jüngere Überprägung (z. B. Überschüttung der Grundmoräne) finden sich glaziale Rinnen auch in Urstromtälern und Sandergebieten. (de)
- Une vallée tunnel est une vallée profonde, étroite, avec un profil en U et que l'on trouve généralement comblée par des sédiments. Lorsqu'un inlandsis ou une calotte glaciaire progresse en remontant une pente, l'eau liquide stockée dans la masse de glace ne peut s'écouler par gravité. Le réseau de moulins et de bédières va alors créer une pression hydrostatique suffisante pour que l'eau stockée se fraye un passage sous la glace pour ressortir à l'air libre. C'est durant ce trajet sous la glace que la circulation de l'eau sous pression va créer une vallée tunnel par érosion du substrat. La direction des vallées tunnels permet de déterminer le sens d'écoulement de la glace. On trouve beaucoup de ces vallées en Allemagne où elles ont été formées par l'inlandsis scandinave qui se dirigeait vers le sud et remontait la pente en direction des Alpes : ainsi, l’une d'elles a donné naissance au lac de Scharmützel, non loin de Berlin. (fr)
- Un valle glaciale a tunnel, o semplicemente valle a tunnel (in inglese tunnel valley), è una valle a U, lunga e larga, originariamente scavata sotto il ghiacciaio nei pressi del margine delle piattaforme glaciali continentali, come quella che adesso ricopre l'Antartide e che precedentemente ricopriva porzioni di tutti i continenti durante le passate glaciazioni. (it)
- A tunnel valley is a U-shaped valley originally cut under the glacial ice near the margin of continental ice sheets such as that now covering Antarctica and formerly covering portions of all continents during past glacial ages. They can be as long as 100 km (62 mi), 4 km (2.5 mi) wide, and 400 m (1,300 ft) deep. Tunnel valleys were formed by subglacial erosion by water and served as subglacial drainage pathways carrying large volumes of meltwater. Their cross-sections often exhibit steep-sided flanks similar to fjord walls. They presently appear as dry valleys, lakes, seabed depressions, and as areas filled with sediment. If they are filled with sediment, their lower layers are filled primarily with glacial, glaciofluvial or glaciolacustrine sediment, supplemented by upper layers of temperate infill. They can be found in areas formerly covered by glacial ice sheets including Africa, Asia, North America, Europe, Australia and offshore in the North Sea, the Atlantic and in waters near Antarctica. Tunnel valleys appear in the technical literature under several terms, including tunnel channels, subglacial valleys, iceways, snake coils and linear incisions. (en)
- Een tunneldal is een grootschalig smeltwaterdal, dat in bedrock of sediment ingesneden is. Tunneldalen kunnen alleen of in anastomoserende of dendritische systemen voorkomen. Ze worden aangetroffen in gebieden die gedurende het Pleistoceen met ijs bedekt zijn geweest. Tunneldalen zijn vaak geheel of gedeeltelijk opgevuld met sediment, dit kan glaciaal, glaciofluviaal, glaciolacustrien, glaciomarien of enig ander sediment betreffen. In het geval dat het dal geheel is opgevuld, is het mogelijk dat er aan de oppervlakte geen duidelijke landschapskenmerken zichtbaar zijn. (nl)
- Rynna polodowcowa (rynna subglacjalna), dolina rynnowa – podłużne formy powierzchniowe Ziemi powstające pod powierzchnią lodowca (głównie lądolodu) wskutek erozji przez wody podlodowcowe. Stanowią one prostolinijne lub lekko kręte zagłębienia szerokości od kilkuset metrów do 2–3 km i długości nieraz kilkudziesięciu kilometrów, o stromych wysokich krawędziach z obu stron. Przebieg rynny nawiązuje do biegu i siły erozyjnej rzeki podlodowcowej. Po ustąpieniu lodowca rynny polodowcowe są wypełnione martwym lodem, co zapobiega zasypaniu przez morenę denną lub piaski sandrowe. Profil podłużny dna rynny nie ma równomiernego spadku (jak to jest w przypadku dolin rzecznych), lecz wykazuje liczne mniejsze i większe zaklęsłości i wzniesienia. Niekiedy na dnie rynny ciągnie się oz, a jeszcze częściej spotyka się na jednej linii ozy na przemian z rynnami. Obniżenia dna rynien wypełnione są często przez długie, wąskie i głębokie jeziora, zwane rynnowymi. Rynny jeziorne występują najczęściej w strefie pagórkowatej czołowo-morenowej, lecz spotyka się je również na wysoczyźnie morenowej i na sandrach. Ich przebieg jest mniej więcej prostopadły do wałów moreny czołowej. Czasem rynna urywa się w miejscu gdzie biegło niegdyś czoło lodowca, a wypływające z niej wody usypały tam przed czołem pokrywę sandrową. Rynny polodowcowe są powszechne w północnej i środkowej Polsce. Do jezior rynnowych należą m.in.: Jeziorak, Gopło, Wigry, Jeziora Raduńskie. (pl)
- Tunneldal, är en stor, lång uformad dalgång som bildats under glaciärisen nära inlandsisarnas kant som den som nu täcker Antarktis och tidigare täckte delar av alla kontinenter under tidigare glaciala tidsåldrar. En tunneldal kan vara upp till 100 km lång, fyra km bred och 400 meter djup (djupet kan variera längs dess längd). Tunneldalar bildades genom subglacial erosion av vatten och fungerade som subglaciala dräneringsvägar som bar stora volymer smältvatten. Deras tvärsnitt uppvisar branta flanker liknande fjordväggar, och deras plana botten är typiska för subglacial glacialerosion. De framträder för närvarande som torra dalar, sjöar, havsbottenfördjupningar, och som områden fyllda med sediment. Om de är fyllda med sediment är deras lägre skikten fyllda främst med is, eller glaciolacustrina sediment, kompletterat med övre skikten av tempererad utfyllnad. De kan hittas i områden som tidigare omfattades av glaciala inlandsisar, inklusive Afrika, Asien, Nordamerika, Europa, Australien och till havs i Nordsjön, Atlanten och i vatten nära Antarktis. (sv)
- Туннельные долины — огромные, глубокие и протяжённые долины, врезанные в отложения ледникового генезиса, а часто даже и в подстилающие их коренные горные породы. Известные современные туннельные долины приурочены к периферическим областям покровных оледенений и ориентированы субперпендикулярно к краям ледниковых лопастей, нередко представляя собой глубокие фьорды. Они распространены на всех континентах, включая Антарктику. (ru)
- Тунельна долина — велика, довга, U-подібна долина, яка початково утворилась під льодовиком поблизу межі континентальних льодовикових щитів, таких, який зараз покриває Антарктиду і раніше охоплювали частини всіх континентів протягом останніх льодовикових періодів. Відомі тунельні долини довжиною до 100 км, шириною до 4 км і 400 метрів у глибину. Тунельні долини утворювались внаслідок підльодовикової ерозії скельного/осадового підґрунтя водою і слугували підльодовиковими шляхами дренажу великих обсягів талої води. Їх поперечні перерізи демонструють круті стіни, схожі на стіни фіордів, і пласкі днища, характерні для підлідної льодовикової ерозії. Зараз, після відступу льодовиків, вони виглядають як сухі долини, озера, западини моря і замулені осадами території. Якщо вони заповнені осадами, їх нижні шари заповнені в першу чергу льодовиковими, гляциофлювіальними або льодовиково-озерними (англ. glaciolacustrine) осадами, доповненими верхніми шарами помірного заповнювача. Вони були знайдені в районах, раніше покритих льодовиками, в тому числі в Африці, Азії, Північній Америці, Європі, Австралії та в акваторії Північного моря, Атлантичного океану і у водах поблизу Антарктиди. У фаховій літературі, тунельні долини з'являються під кількома назвами, включаючи: тунельні канали, підльодовикові долини, крижані дороги, зміїні кільця і лінійні розрізи. (uk)
|
| rdfs:comment
|
- Una vall túnel en geologia és una vall erosionada sota una glacera per l'aigua de fosa.Després de la retractació del glaç, les valls túnel són caracteritzades per una secció en forma de U sovint molt ampla i el contrast entre les terres fèrtils de la vall i les terres pobres i arenoses del geest format per la morena lateral. (ca)
- Ledovcová brázda (rinové údolí, tunelové údolí) je údolí přemodelované ledovcovou erozí (exarací, deterzí a detrakcí). Má charakteristickou podobu písmena U. (cs)
- Eine glaziale Rinne oder ein Tunneltal (dänisch Tunneldal) entsteht unter dem Gletschereis durch die abtragende Wirkung der Schmelzwässer (subglaziale Rinne). In Mitteleuropa sind sie vor allem im dänischen Vereisungsgebiet verbreitet. Typischerweise sind sie Bestandteil von Grundmoränenlandschaften. Durch jüngere Überprägung (z. B. Überschüttung der Grundmoräne) finden sich glaziale Rinnen auch in Urstromtälern und Sandergebieten. (de)
- Un valle glaciale a tunnel, o semplicemente valle a tunnel (in inglese tunnel valley), è una valle a U, lunga e larga, originariamente scavata sotto il ghiacciaio nei pressi del margine delle piattaforme glaciali continentali, come quella che adesso ricopre l'Antartide e che precedentemente ricopriva porzioni di tutti i continenti durante le passate glaciazioni. (it)
- Een tunneldal is een grootschalig smeltwaterdal, dat in bedrock of sediment ingesneden is. Tunneldalen kunnen alleen of in anastomoserende of dendritische systemen voorkomen. Ze worden aangetroffen in gebieden die gedurende het Pleistoceen met ijs bedekt zijn geweest. Tunneldalen zijn vaak geheel of gedeeltelijk opgevuld met sediment, dit kan glaciaal, glaciofluviaal, glaciolacustrien, glaciomarien of enig ander sediment betreffen. In het geval dat het dal geheel is opgevuld, is het mogelijk dat er aan de oppervlakte geen duidelijke landschapskenmerken zichtbaar zijn. (nl)
- Туннельные долины — огромные, глубокие и протяжённые долины, врезанные в отложения ледникового генезиса, а часто даже и в подстилающие их коренные горные породы. Известные современные туннельные долины приурочены к периферическим областям покровных оледенений и ориентированы субперпендикулярно к краям ледниковых лопастей, нередко представляя собой глубокие фьорды. Они распространены на всех континентах, включая Антарктику. (ru)
- Glaciepoka tunela valo ekestis kiam en malvarmaj epokoj kiel ekzemple la plejstoceno la glacio de glaĉero respektive glacitavolo suprenŝoviĝis iun deklivon el sablo aŭ alispeca tera grundo, kaj la en glaciepoka somero glacisurface degelanta akvo, kiu rapide atingis la glacian fundon ne povis subenflui la deklivon, sed ŝoviĝis supren kun la glacia maso, ĉizante valon en la teran grundon. Iusence el geologia vidpunkto ili estas la "malo" de fjordoj, profundaj valoj kiuj ekestis pro subenfluanta akvo de subenglitanta glaĉero, ofte fluanta en maron, tiel ke la profundiĝintaj valoj ofte poste iĝis longaj, mallarĝaj maraj "branĉoj". (eo)
- Une vallée tunnel est une vallée profonde, étroite, avec un profil en U et que l'on trouve généralement comblée par des sédiments. Lorsqu'un inlandsis ou une calotte glaciaire progresse en remontant une pente, l'eau liquide stockée dans la masse de glace ne peut s'écouler par gravité. Le réseau de moulins et de bédières va alors créer une pression hydrostatique suffisante pour que l'eau stockée se fraye un passage sous la glace pour ressortir à l'air libre. C'est durant ce trajet sous la glace que la circulation de l'eau sous pression va créer une vallée tunnel par érosion du substrat. (fr)
- A tunnel valley is a U-shaped valley originally cut under the glacial ice near the margin of continental ice sheets such as that now covering Antarctica and formerly covering portions of all continents during past glacial ages. They can be as long as 100 km (62 mi), 4 km (2.5 mi) wide, and 400 m (1,300 ft) deep. Tunnel valleys appear in the technical literature under several terms, including tunnel channels, subglacial valleys, iceways, snake coils and linear incisions. (en)
- Rynna polodowcowa (rynna subglacjalna), dolina rynnowa – podłużne formy powierzchniowe Ziemi powstające pod powierzchnią lodowca (głównie lądolodu) wskutek erozji przez wody podlodowcowe. Stanowią one prostolinijne lub lekko kręte zagłębienia szerokości od kilkuset metrów do 2–3 km i długości nieraz kilkudziesięciu kilometrów, o stromych wysokich krawędziach z obu stron. Przebieg rynny nawiązuje do biegu i siły erozyjnej rzeki podlodowcowej. Po ustąpieniu lodowca rynny polodowcowe są wypełnione martwym lodem, co zapobiega zasypaniu przez morenę denną lub piaski sandrowe. (pl)
- Tunneldal, är en stor, lång uformad dalgång som bildats under glaciärisen nära inlandsisarnas kant som den som nu täcker Antarktis och tidigare täckte delar av alla kontinenter under tidigare glaciala tidsåldrar. En tunneldal kan vara upp till 100 km lång, fyra km bred och 400 meter djup (djupet kan variera längs dess längd). Tunneldalar bildades genom subglacial erosion av vatten och fungerade som subglaciala dräneringsvägar som bar stora volymer smältvatten. Deras tvärsnitt uppvisar branta flanker liknande fjordväggar, och deras plana botten är typiska för subglacial glacialerosion. (sv)
- Тунельна долина — велика, довга, U-подібна долина, яка початково утворилась під льодовиком поблизу межі континентальних льодовикових щитів, таких, який зараз покриває Антарктиду і раніше охоплювали частини всіх континентів протягом останніх льодовикових періодів. Відомі тунельні долини довжиною до 100 км, шириною до 4 км і 400 метрів у глибину. У фаховій літературі, тунельні долини з'являються під кількома назвами, включаючи: тунельні канали, підльодовикові долини, крижані дороги, зміїні кільця і лінійні розрізи. (uk)
|
