| dbo:abstract
|
- بال كيتايبل (بالمجرية: Kitaibel Pál) (3 فبراير 1757 - 13 ديسمبر 1817)، هو عالم نبات وكيميائي مجري. ولد في ماترسبورغ ودرس علم النبات والكيمياء في جامعة بودا. في عام 1794 أصبح أستاذ مختص في هذه المواضيع، بالإضافة إلى دراسة النباتات والهيدروغرافيا في المجر، اكتشف في عام 1789 عنصر تيلوريوم، لكنه أعطى لاحقا الفضل إلى فرانز يوزف مولر فون رايشنشتاين (1740-1825) الذي اكتشفه في عام 1782. سُميت عدد من أنواع الكائنات باسمه، مثل:
* Ablepharus kitaibelii
* Cardamine kitaibelii
* Kitaibela vitifolia
* Knautia kitaibelii
* Aquilegia kitaibelii (ar)
- Pál Kitaibel (někdy také Paul Kitaibel nebo Paulus Kitaibelius, 3. února 1757 ve městě Mattersburg – 13. prosince 1817 v Budapešti) byl maďarský botanik a chemik. Jeho standardní botanická zkratka v autoritních údajích u vědeckých jmen botanických taxonů je Kit. Vystudoval botaniku a chemii v Budíně a tyto 2 obory později vyučoval na universitě v Pešti. Zabýval se flórou a hydrografií Maďarska. V roce 1789 objevil chemický prvek tellur, ale tento objev byl později připsán Franz Joseph Müller von Reichensteinovi, který ho objevil už roku 1782. Byl po něm pojmenován rod z čeledi slézovité (Malvaceae), rod popsal Carl Ludwig Willdenow. Z druhů pak například (Knautia kitaibelii), (Salix kitaibeliana) nebo violka nejmenší (Viola kitaibeliana). (cs)
- Pál Kitaibel (auch Paul Kitaibel oder Paulus Kitaibelius; * 3. Februar 1757 in Nagymarton (Ungarn), heute Mattersburg; † 13. Dezember 1817 in Budapest) war ein ungarischer Botaniker, Arzt und Chemiker. Sein offizielles botanisches Autorenkürzel lautet „Kit.“ (de)
- Pál Kitaibel, laŭ hungarlingve kutima nomordo Kitaibel Pál estis elstara hungara botanikisto, biologo, kemiisto. Pál Kitaibel [1] naskiĝis la 3-an de februaro 1757 en Hungara reĝlando, en Nagymarton (nuntempa Mattersburg en Aŭstrio). Li mortis la 13-an de decembro 1817 en Pest (urbo). (eo)
- Pál Kitaibel (3 de febrero 1757, Mattersburg (ciudad de la frontera húngara conocida también por su topónimo húngaro de - 13 de diciembre 1817, Budapest) fue un botánico y químico húngaro. Estudia química y botánica en la . Luego es profesor y enseña esas dos disciplinas en Pest en 1794. Trabaja sobre la flora y la hidrografía de Hungría, descubriendo el telurio, simultáneamente con Franz-Joseph Müller von Reichenstein (1740-1825). Es autor, con Franz de Paula Adam von Waldstein (1759-1823), de Francisci comitis Waldstein (M. A. Schmidt, Viena, tres vv. 1802-1812) (es)
- Pál Kitaibel est un médecin et professeur, à la fois botaniste et chimiste hongrois, né en 1757 à Mattersburg (ville de la frontière hongroise connue aussi sous son nom hongrois de Nagymarton) et mort en 1817 à Budapest. Formé à la médecine, Paul étudie la chimie et la botanique à l’université de Buda. Il devient professeur et enseigne ces deux disciplines à Pest en 1794. Outre des travaux sur la flore et l’hydrographie de la Hongrie, l'audacieux chimiste étaye la proposition, à la suite de Franz-Joseph Müller von Reichenstein en 1782, formulant l'existence un nouvel élément tellurique à partir d'échantillons de minerais. Reprenant ces recherches intéressantes mais inabouties, Klaproth, averti par ses soins, isole et caractérise le corps simple caractéristique qu'il dénomme le tellure natif à l'état naturel, développe les rudiments d'une chimie du tellure en prouvant l'existence d'un élément sous-jacent nouveau le tellurium. Il est notamment l’auteur, avec Franz de Paula Adam von Waldstein (1759-1823), de Francisci comitis Waldstein (M. A. Schmidt, Vienne, trois volumes, 1802-1812). Une plante lui est dédiée : Viola kitaibeliana, une toute petite pensée sauvage à pétales blanc jaunâtre qui se rencontre dans les dunes littorales ; ainsi qu'une espèce de lézard, Ablepharus kitaibelii. (fr)
- Pál Kitaibel (3 February 1757 – 13 December 1817) was a Hungarian botanist and chemist. He was born at Nagymarton (today Mattersburg, Austria) and studied botany and chemistry at the University of Buda. In 1794 he became Professor and taught these subjects at Pest. As well as studying the flora and hydrography of Hungary, in 1789 he discovered the element tellurium, but later gave the credit to Franz-Joseph Müller von Reichenstein (1740–1825) who had actually discovered it in 1782. Together with Franz de Paula Adam von Waldstein (1759–1823), he wrote Descriptiones et icones plantarum rariorum Hungariae ("Descriptions and pictures of the rare plants of Hungary"; M. A. Schmidt, Vienna, three volumes, 1802–1812). In this work he made the first description of Nymphaea lotus f. thermalis. He died in 1817 at Pest. The genus Kitaibelia of mallows was named after him by Carl Ludwig von Willdenow. Species named after him:
* Ablepharus kitaibelii
*
*
*
* The standard author abbreviation Kit. is used to indicate this person as the author when citing a botanical name. (en)
- Pál Kitaibel (Mattersburg, 3 februari 1757 – Pest, 13 december 1817) was een Hongaarse botanicus, arts en scheikundige. (nl)
- キタイベル・パール、パウル・キタイベル（Kitaibel Pál, Pál(Paul) Kitaibel, 1757年2月3日 マタースブルク（現在ブルゲンラント州） - 1817年12月13日 ブダペシュト）はハンガリーの化学・植物学者、医師。 1789年、エルデーイのミュラー・フォン・ライヒェンシュタインとは別にテルルを発見。 (ja)
- Pál Kitaibel, o Paul Kitaibel o anche Paulus Kitaibelius (Mattersburg, 3 febbraio 1757 – Budapest, 13 dicembre 1817), è stato un botanico, chimico e medico ungherese. (it)
- Pál Kitaibel (ur. 3 lutego 1757 r. w Nagymarton, w komitacie Sopron — dziś Mattersburg w austriackim Burgenlandzie; zm. 13 grudnia 1817 r. w Peszcie) – botanik i chemik węgierski. Studiował chemię i botanikę na uniwersytecie w Budzie. Od 1794 r. pracował jako profesor tych dwóch przedmiotów na uniwersytecie w Peszcie. Zajmował się głównie badaniami flory ówczesnych Węgier, w tym również Karpat. Pierwszy opisał niektóre rośliny tatrzańskie, np. skalnicę tatrzańską. M. in. 20 lipca roku 1795 przybył w Bardiowie, skąd 22 lipca wraz ze spotkanym tam magnatem czeskim, i bardiowskim lekarzem Grünerem, przez Pławiec, Drużbaki Niżne, Podoliniec, Lubowlę i Kieżmark udał się w Tatry. Dobrawszy tam sobie do zespołu znanego spiskiego naturalistę i jeszcze jednego towarzysza nazwiskiem Kraus próbowali oni dwukrotnie (ostatecznie bezskutecznie) wejść na szczyt Łomnicy. Kitaibel badał później roślinność Tatr na Ramieniu Łomnickim, w Dolinie Zimnej Wody i w Dolinie Wielickiej. Droga powrotna z Tatr wiodła przez Szwedlar, Smolnik, Rożniawę i Aggtelek do Budy, gdzie dotarł 9 września. W kolejnym roku 1796 Kitaibel wraz z hrabią Waldsteinem byli w Marmaroszu, gdzie m.in. zdobyli najwyższy szczyt Gór Rodniańskich Pietrosul. W 1798 r. penetrował szereg pasm Karpat Siedmiogrodzkich. W następnych latach zwiedzał dla celów naukowych równinne obszaru południowych Węgier oraz górskie pasma Chorwacji. W 1803 r. Kitaibel wyprawił się ponownie w Karpaty Wschodnie, na Połoninę Borżawską. Wszedł wówczas na Stoj na ówczesnej granicy galicyjskiej. Był także w Krasie Słowacko-Węgierskim, gdzie odwiedził m.in. Silicką Jaskinię Lodową. W 1804 r. podczas ponownego pobytu badawczego w Tatrach odbył wycieczkę z Liptowskiego Hradku na Krywań. Stąd przez Przybylinę dotarł do Raczkowych Stawów, a następnie wszedł (prawdopodobnie jako pierwszy znany z nazwiska zdobywca) na Rohacza Płaczliwego. Droga zejściowa wiodła do Liptowskiego Mikułasza. Stąd zdobył Wielki Chocz, z którego zszedł do Rużomberku. Stamtąd udał się do Dolnego Kubina na Orawie. Zwiedzając Orawę poznał m.in. Dolinę Zuberską, po czym zdobył od strony orawskiej Babią Górę, z której zszedł już na stronę galicyjską. Jeszcze w roku 1815 odbył wycieczkę w Karpaty Marmaroskie, ale penetrował już jedynie doliny, nie wychodząc w partie szczytowe. Wraz z był autorem trzytomowej pracy pt. Descriptiones et icones plantarum rariorum Hungariae (wyd. Wiedeń, 1802-1812), której pierwszy tom dotyczy m.in. Tatr. Był też autorem pierwszych opisów niektórych roślin tatrzańskich, m.in. skalnicy tatrzańskiej (Saxifraga wahlenbergii). Dzienniki z podróży P. Kitaibela (pobyty w Tatrach opisane są w ich II tomie) zostały wydrukowane dopiero w latach 1945-1946 pod nazwą Diaria itinerum Pauli Kitaibelii, choć niektóre ich fragmenty były publikowane już wcześniej. Wiele wiadomości o florze regionu tatrzańskiego miało zawierać planowane przez Kitaibela dzieło pt. Botanica geografica Hungariae. Autor jednak nie zdążył go napisać, a zgromadzone materiały uległy później rozproszeniu (zielnik, znacznie uszczuplony, przechowywany jest w Budapeszcie). Kitaibel prowadził również badania z zakresu chemii i prawie równocześnie z Franzem-Josephem Müllerem von Reichenstein odkrył (w 1789 r.) pierwiastek tellur. Zajmował się też hydrografią i balneologią. W 1795 r. dokonał analizy wód z wszystkich 7 źródeł mineralnych uzdrowiska w Bardiowie (słow. Bardejovské Kúpele) i zestawił wskazania co do ich leczniczego wykorzystania. Jego broszura o wartościach leczniczych tych wód została przetłumaczona na język polski i wydana na początku XIX w. w Krakowie. Analizował i opisał wody mineralne w Nowej Lubowli, stawiając je na równi z bardiowskimi „kyselkami”, a w 1796 r. zbadał źródła mineralne w Starym Smokowcu pod Tatrami. Osobną pracę poświęcił leczniczym właściwościom wód mineralnych w słynnych już wówczas Turczańskich Cieplicach. W latach 1795 i 1803 prowadził analizy wód ze źródeł w Herľanach znanych z jedynego w tej części Europy czynnego gejzeru. Kitaibel prowadził rozległą korespondencję. Był też w kontakcie z uczonymi polskimi, m.in. z profesorem Liceum Krzemienieckiego Willibaldem Besserem. (pl)
- Pál Kitaibel (Mattersburg (Nagymarton, perto da fronteira húngara), Áustria, 3 de fevereiro de 1757 - Budapeste, Hungria, 13 de dezembro de 1817) foi um botânico e químico húngaro. (pt)
- Пауль Китайбель (угор. Kitaibel Pál; 3 лютого 1757, Маттерсбург — 13 грудня 1817, Будапешт) — угорський хімік та ботанік. (uk)
- Пауль Китайбель (венг. Pal Kitaibel; 3 февраля 1757, Маттерсбург — 13 декабря 1817, Будапешт) — австрийский химик и ботаник. (ru)
|
| rdfs:comment
|
- بال كيتايبل (بالمجرية: Kitaibel Pál) (3 فبراير 1757 - 13 ديسمبر 1817)، هو عالم نبات وكيميائي مجري. ولد في ماترسبورغ ودرس علم النبات والكيمياء في جامعة بودا. في عام 1794 أصبح أستاذ مختص في هذه المواضيع، بالإضافة إلى دراسة النباتات والهيدروغرافيا في المجر، اكتشف في عام 1789 عنصر تيلوريوم، لكنه أعطى لاحقا الفضل إلى فرانز يوزف مولر فون رايشنشتاين (1740-1825) الذي اكتشفه في عام 1782. سُميت عدد من أنواع الكائنات باسمه، مثل:
* Ablepharus kitaibelii
* Cardamine kitaibelii
* Kitaibela vitifolia
* Knautia kitaibelii
* Aquilegia kitaibelii (ar)
- Pál Kitaibel (auch Paul Kitaibel oder Paulus Kitaibelius; * 3. Februar 1757 in Nagymarton (Ungarn), heute Mattersburg; † 13. Dezember 1817 in Budapest) war ein ungarischer Botaniker, Arzt und Chemiker. Sein offizielles botanisches Autorenkürzel lautet „Kit.“ (de)
- Pál Kitaibel, laŭ hungarlingve kutima nomordo Kitaibel Pál estis elstara hungara botanikisto, biologo, kemiisto. Pál Kitaibel [1] naskiĝis la 3-an de februaro 1757 en Hungara reĝlando, en Nagymarton (nuntempa Mattersburg en Aŭstrio). Li mortis la 13-an de decembro 1817 en Pest (urbo). (eo)
- Pál Kitaibel (3 de febrero 1757, Mattersburg (ciudad de la frontera húngara conocida también por su topónimo húngaro de - 13 de diciembre 1817, Budapest) fue un botánico y químico húngaro. Estudia química y botánica en la . Luego es profesor y enseña esas dos disciplinas en Pest en 1794. Trabaja sobre la flora y la hidrografía de Hungría, descubriendo el telurio, simultáneamente con Franz-Joseph Müller von Reichenstein (1740-1825). Es autor, con Franz de Paula Adam von Waldstein (1759-1823), de Francisci comitis Waldstein (M. A. Schmidt, Viena, tres vv. 1802-1812) (es)
- Pál Kitaibel (Mattersburg, 3 februari 1757 – Pest, 13 december 1817) was een Hongaarse botanicus, arts en scheikundige. (nl)
- キタイベル・パール、パウル・キタイベル（Kitaibel Pál, Pál(Paul) Kitaibel, 1757年2月3日 マタースブルク（現在ブルゲンラント州） - 1817年12月13日 ブダペシュト）はハンガリーの化学・植物学者、医師。 1789年、エルデーイのミュラー・フォン・ライヒェンシュタインとは別にテルルを発見。 (ja)
- Pál Kitaibel, o Paul Kitaibel o anche Paulus Kitaibelius (Mattersburg, 3 febbraio 1757 – Budapest, 13 dicembre 1817), è stato un botanico, chimico e medico ungherese. (it)
- Pál Kitaibel (Mattersburg (Nagymarton, perto da fronteira húngara), Áustria, 3 de fevereiro de 1757 - Budapeste, Hungria, 13 de dezembro de 1817) foi um botânico e químico húngaro. (pt)
- Пауль Китайбель (угор. Kitaibel Pál; 3 лютого 1757, Маттерсбург — 13 грудня 1817, Будапешт) — угорський хімік та ботанік. (uk)
- Пауль Китайбель (венг. Pal Kitaibel; 3 февраля 1757, Маттерсбург — 13 декабря 1817, Будапешт) — австрийский химик и ботаник. (ru)
- Pál Kitaibel (někdy také Paul Kitaibel nebo Paulus Kitaibelius, 3. února 1757 ve městě Mattersburg – 13. prosince 1817 v Budapešti) byl maďarský botanik a chemik. Jeho standardní botanická zkratka v autoritních údajích u vědeckých jmen botanických taxonů je Kit. Vystudoval botaniku a chemii v Budíně a tyto 2 obory později vyučoval na universitě v Pešti. Zabýval se flórou a hydrografií Maďarska. V roce 1789 objevil chemický prvek tellur, ale tento objev byl později připsán Franz Joseph Müller von Reichensteinovi, který ho objevil už roku 1782. (cs)
- Pál Kitaibel (3 February 1757 – 13 December 1817) was a Hungarian botanist and chemist. He was born at Nagymarton (today Mattersburg, Austria) and studied botany and chemistry at the University of Buda. In 1794 he became Professor and taught these subjects at Pest. As well as studying the flora and hydrography of Hungary, in 1789 he discovered the element tellurium, but later gave the credit to Franz-Joseph Müller von Reichenstein (1740–1825) who had actually discovered it in 1782. He died in 1817 at Pest. The genus Kitaibelia of mallows was named after him by Carl Ludwig von Willdenow. (en)
- Pál Kitaibel est un médecin et professeur, à la fois botaniste et chimiste hongrois, né en 1757 à Mattersburg (ville de la frontière hongroise connue aussi sous son nom hongrois de Nagymarton) et mort en 1817 à Budapest. Il est notamment l’auteur, avec Franz de Paula Adam von Waldstein (1759-1823), de Francisci comitis Waldstein (M. A. Schmidt, Vienne, trois volumes, 1802-1812). Une plante lui est dédiée : Viola kitaibeliana, une toute petite pensée sauvage à pétales blanc jaunâtre qui se rencontre dans les dunes littorales ; ainsi qu'une espèce de lézard, Ablepharus kitaibelii. (fr)
- Pál Kitaibel (ur. 3 lutego 1757 r. w Nagymarton, w komitacie Sopron — dziś Mattersburg w austriackim Burgenlandzie; zm. 13 grudnia 1817 r. w Peszcie) – botanik i chemik węgierski. Studiował chemię i botanikę na uniwersytecie w Budzie. Od 1794 r. pracował jako profesor tych dwóch przedmiotów na uniwersytecie w Peszcie. Zajmował się głównie badaniami flory ówczesnych Węgier, w tym również Karpat. Pierwszy opisał niektóre rośliny tatrzańskie, np. skalnicę tatrzańską. (pl)
|
