| dbo:abstract
|
- Una helictita és un tipus d'espeleotema que es forma als sostres de les coves amb un creixement erràtic i, aparentment, a l'atzar. És el resultat del predomini de les forces de creixement dels cristalls sobre les forces hidràuliques que actuen verticalment a favor de la gravetat. Necessiten per al seu creixement un canal central que aporti l'aigua necessària. Creixen en totes direccions i en la seva formació participen diferents factors: girs dels eixos de cristal·lització, aparició de porus laterals, concentració d'impureses, corrents d'aire... i la capil·laritat és la responsable de la transmissió de l'aigua. Com altres espeleotemes erràtics, la seva generació requereix que el flux d'aigua sigui prou escàs per a impedir la formació de gotes. El mot helictita prové del mot grec ἕλιξ, -ικος, que significa 'espiral'. (ca)
- Heliktit, zvaný též excentrický krápník, je útvarem sekundární krasové výplně, který roste jakoby proti zákonům gravitace. Heliktity se vyskytují v různých velikostech a tvarech. Nejjemnější „fibro" formy heliktitů mají tloušťku menší než 1 mm, bývají různě zkroucené, např. do spirály. Excentricita se projevuje také u silnějších krápníků, které jsou také různě zakřivené. Každopádně tyto krápníky rostou jinak než svisle dolů, jak je normální pro všechny stalaktity. V Evropě se dají mimo jiné vidět nádherné shluky heliktitů v jeskynním systému El Soplao ve španělské Kantábrii. Nejčastěji jsou helikty tvořeny uhličitanem vápenatým (kalcit - klencová, aragonit - kosočtverečná krystalografická soustava). Heliktity se dále vyznačují úzkým centrálním kanálkem. Heliktity fascinují speleology i návštěvníky jeskyní svými téměř neskutečnými tvary již celá desetiletí. Během této doby se objevila řada hypotéz o jejich vzniku (viz přehled níže). Přesto, že již byly v minulosti mnohé z nich vyvráceny (pozorování, experimenty s růstem umělých heliktitů), stále se s nimi lze setkat. Podle některých současných pramenů je vznik heliktitů záhadou. Lze se setkat i s tvrzeními, že pro jejich růst není dosud žádná teorie, vysvětlení. Některé hypotézy - činitelé zodpovědní za vznik heliktitů:
* proudění vzduchu (vítr),
* ,
* houby, pavouci a jejich sítě,
* bakterie,
* nečistoty (příměsi),
* dvojčatění při krystalizaci kalcitu. Často se také setkáváme s vysvětlením, že za formaci heliktitů jsou zodpovědné kapilární síly. Kapilární elevace hraje významnou roli při růstu heliktitů, avšak důležitější je hydrostatický tlak působící v tenkém centrálním kanálku (kapiláře) heliktitu To, co odlišuje heliktity od stalaktitů (ze kterých někdy vyrůstají) je rychlost toku vody s rozpuštěným uhličitanem vápenatým centrálním kanálkem. Při větším toku, kdy se na konci kanálku tvoří kapky vznikají normální stalaktity. V případě pomalého toku dochází k tvorbě heliktitů. Změnou toku dochází tedy i ke změně charakteru sedimentu - v přírodě některé heliktity vyrůstají ze stalaktitů (důsledek zmenšení toku). Právě při pomalém toku se projevují jiné vlivy, než gravitace. K ozřejmění mechanismu růstu heliktitů (a vyvrácení některých až fantastických teorií) značnou měrou přispěl L. C. Huff díky svým pokusům s růstem umělých heliktitů v laboratorních podmínkách. Vítr a bakterie (produkující uhličitan vápenatý) hrají sice svou roli při vzniku krasových útvarů, avšak tvrzení, že např. vznik heliktitů je důsledkem proudění vzduchu má značné trhliny. Vítr sice může ovlivnit směr růstu krápníků, avšak jelikož je jejich růst velmi pomalý proces, musel by se i směr proudění měnit velice pomalu a definovaně, aby mohly vzniknout šroubovité ("spirálovité") útvary jako některé heliktity. V některých jeskyních se až do jejich objevení a "otevření" rozhodně žádný vítr neproháněl. Dále pro růst umělých heliktitů v laboratoři nebyl také zapotřebí žádný vítr... (cs)
- Una helictíta es un espeleotema encontrado en cuevas de piedra caliza que cambia su eje respecto a la vertical en una o más etapas durante su crecimiento. Tienen forma curva o angular tal que les da la apariencia de haberse desarrollado en gravedad cero. Son, con gran probabilidad, el resultado de la capilaridad que actúa en pequeñas gotas de agua, a menudo una fuerza lo suficiente, en esta escala, para desafiar la gravedad. Las helictitas pueden desarrollarse en el medio aéreo o acuático. En el segundo no hay muchos casos conocidos, pero muchas de las helictitas de la cueva Lechuguilla parecen haberse formado o estar en formación en agua. Las helictitas son, quizás, la más delicadas de las formaciones en cuevas. Por lo general son en forma de aguja de calcita y aragonito. Se han descrito formas de helictitas de varios tipos: helictitas en cinta, sierras, barras, mariposas, manos, tirabuzón y nidos de gusanos. Por lo general tienen simetría radial. Pueden ser fácilmente aplastados o rotos al menor contacto, debido a esto, las helictitas son raramente vistas al alcance de la mano en cuevas turísticas. La primera descripción detallada de las helictitas fue hecha por Olaus Worm en 1665. El , en Utah, tiene una de las colecciones de estas formaciones mayor del mundo. Otras con grandes números de helictitas se encuentran en las en Australia y en la cueva de Pozalagua del municipio de Valle de Carranza (España). (es)
- A helictite is a speleothem (cave-formed mineral) found in a limestone cave that changes its axis from the vertical at one or more stages during its growth. Helictites have a curving or angular form that looks as if they were grown in zero gravity. They are most likely the result of capillary forces acting on tiny water droplets, a force often strong enough at this scale to defy gravity. Helictites are, perhaps, the most delicate of cave formations. They are usually made of needle-form calcite and aragonite. Helictite forms have been described in several types: ribbon helictites, saws, rods, butterflies, "hands", curly-fries, and "clumps of worms". They typically have radial symmetry. They can be easily crushed or broken by the slightest touch. Because of this, helictites are rarely seen within arm's reach in tourist caves. Timpanogos Cave National Monument in Utah has one of the largest collections of these formations in the world. Large numbers are also in the Jenolan Caves in Australia and in the in Karrantza, Spain. A remarkable suite of helictites also occurs in Asperge Cave, France.Can also be found in Black Chasm Cavern in California, USA. (en)
- Une hélictite ou un excentrique est un spéléothème prenant une forme ramifiée, spiralée ou courbée. À la différence des stalactites, les gouttes d'eau à l'origine de la structure en déposant le carbonate de calcium qu'elles contiennent ne se détachent pas et restent sur place jusqu'à évaporation complète. Une telle formation peut croître dans toutes les directions. Les hélictites sont des concrétions polyphasées synchrones (arrêts et reprises de l'alimentation en eau) résultant des actions combinées de trois forces principales, la pesanteur (vers le bas), la tension superficielle (principalement vers le haut) et les forces de cristallisation (généralement suivant un angle de 105°). Si ces trois forces agissent en même temps et en proportion égale, l'hélictite prend une structure chaotique. (fr)
- Heliktyt (starogreckie helikos skręcający) – agrawitacyjna forma nacieku jaskiniowego, zwykle przybiera kształt nieregularnych zgrupowań niewielkich kryształków kalcytu lub aragonitu, które narastając tworzą fantazyjne formy drzewiaste. Heliktyty powstają w wyniku wytrącania się węglanu wapnia z wody podsiąkającej z podłoża. Powstają zwykle na ścianach i stropach, a także na stalaktytach i polewach. W polskich jaskiniach występują sporadycznie m.in. w Tatrach Zachodnich w Bańdziochu Kominiarskim (Heliktytowa Galeria) i w Sudetach w Jaskini Niedźwiedziej (Heliktytowy Zaułek). (pl)
- Heliktiter (från grekiska ἕλιξ, "hélix", spiral/vriden) är en sällsynt form av kalksinter som bildas i karstgrottor. Denna form påminner inte om istappar som stalagmiter och stalaktiter utan avviker från lodlinjen och kan vara busklikt förgrenade. Förgreningarna är vanligen några millimeter tjocka och de kan vara flera decimeter långa. Inuti förgreningen förekommer små hålrum (liksom kapillärer) där kalkvattnet flyter fram. Hur heliktiter uppstår är inte helt klarlagt. Enligt en teori är andra mineral än kalk i vattnet ansvariga. Som andra orsaker utpekas bakterier, svampar eller strömmande luft i grottan. (sv)
- Геликтиты (от греч. ηλικιτός — «извивающийся») — морфологическая разновидность кальцита и арагонита в карстовых пещерах, представленная в виде вытянутых каменных «палочек», растущих в произвольных направлениях, причудливо изгибающихся и ветвящихся. Как показано В. А. Слётовым, геликтиты состоят из нескольких тесно сросшихся кристаллов или кристаллических пучков, внутри которых имеется тонкий внутренний капиллярный канал-желобок, по которому поступает питающий раствор от основания геликтита к его кончику, т. е. рост образования происходит под действием капиллярных сил и потому, в отличие от других пещерных натёков, не зависит от направления действия силы тяжести. Наряду с этим, по наблюдениям В. А. Мальцева, направление роста групп геликтитов может зависеть от направления пещерного ветра в продуваемых пещерных системах. В. А. Мальцевым описан теоретический механизм вытягивания питающего раствора на поверхность геликтита под действием капиллярных сил. Стоит геликтиту начать расти — и дальше создаваемая им капиллярность сама будет подсасывать воду с поверхности в канал. В карстовых пещерах есть также несколько десятков типов натёчных образований, похожих внешне на геликтиты, но чрезвычайно различной структуры и с разными механизмами роста. (ru)
- Геліктит (від грец. ηλικιτός — «звивається») — морфологічний різновид кальциту й арагоніту в карстових печерах. Це витягнуті кам'яні «палички», які зростають в абсолютно довільних напрямках, химерно згинаються і розгалужуються. Складається з кількох тісно зрощених кристалів або кристалічних пучків і мають тонкий внутрішній капілярний канальчиках-жолобок, по якому відбувається вступ живильного розчину від основи до кінчика геликтита, тобто його зростання відбувається під дією капілярних сил і тому, на відміну від інших печерних напливів, не залежить від напрямку дії сили тяжіння. Напрямок росту груп геліктитів може залежати від спрямування печерного вітру, що продуває печерні системи. Є описаний теоретичний механізм витягування живильного розчину на поверхню геликтита під дією капілярних сил. Варто геликтиту почати рости — і далі створювана їм капілярність сама буде підсмоктувати воду з поверхні в канал. В карстових печерах є також кілька десятків типів натічних утворень, зовні схожих на геликтити, але дуже різної структури і з абсолютно різними механізмами зростання. (uk)
|
| rdfs:comment
|
- Heliktyt (starogreckie helikos skręcający) – agrawitacyjna forma nacieku jaskiniowego, zwykle przybiera kształt nieregularnych zgrupowań niewielkich kryształków kalcytu lub aragonitu, które narastając tworzą fantazyjne formy drzewiaste. Heliktyty powstają w wyniku wytrącania się węglanu wapnia z wody podsiąkającej z podłoża. Powstają zwykle na ścianach i stropach, a także na stalaktytach i polewach. W polskich jaskiniach występują sporadycznie m.in. w Tatrach Zachodnich w Bańdziochu Kominiarskim (Heliktytowa Galeria) i w Sudetach w Jaskini Niedźwiedziej (Heliktytowy Zaułek). (pl)
- Una helictita és un tipus d'espeleotema que es forma als sostres de les coves amb un creixement erràtic i, aparentment, a l'atzar. És el resultat del predomini de les forces de creixement dels cristalls sobre les forces hidràuliques que actuen verticalment a favor de la gravetat. Necessiten per al seu creixement un canal central que aporti l'aigua necessària. Creixen en totes direccions i en la seva formació participen diferents factors: girs dels eixos de cristal·lització, aparició de porus laterals, concentració d'impureses, corrents d'aire... i la capil·laritat és la responsable de la transmissió de l'aigua. Com altres espeleotemes erràtics, la seva generació requereix que el flux d'aigua sigui prou escàs per a impedir la formació de gotes. El mot helictita prové del mot grec ἕλιξ, -ικο (ca)
- Heliktit, zvaný též excentrický krápník, je útvarem sekundární krasové výplně, který roste jakoby proti zákonům gravitace. Heliktity se vyskytují v různých velikostech a tvarech. Nejjemnější „fibro" formy heliktitů mají tloušťku menší než 1 mm, bývají různě zkroucené, např. do spirály. Excentricita se projevuje také u silnějších krápníků, které jsou také různě zakřivené. Každopádně tyto krápníky rostou jinak než svisle dolů, jak je normální pro všechny stalaktity. V Evropě se dají mimo jiné vidět nádherné shluky heliktitů v jeskynním systému El Soplao ve španělské Kantábrii. (cs)
- A helictite is a speleothem (cave-formed mineral) found in a limestone cave that changes its axis from the vertical at one or more stages during its growth. Helictites have a curving or angular form that looks as if they were grown in zero gravity. They are most likely the result of capillary forces acting on tiny water droplets, a force often strong enough at this scale to defy gravity. (en)
- Una helictíta es un espeleotema encontrado en cuevas de piedra caliza que cambia su eje respecto a la vertical en una o más etapas durante su crecimiento. Tienen forma curva o angular tal que les da la apariencia de haberse desarrollado en gravedad cero. Son, con gran probabilidad, el resultado de la capilaridad que actúa en pequeñas gotas de agua, a menudo una fuerza lo suficiente, en esta escala, para desafiar la gravedad. La primera descripción detallada de las helictitas fue hecha por Olaus Worm en 1665. (es)
- Une hélictite ou un excentrique est un spéléothème prenant une forme ramifiée, spiralée ou courbée. À la différence des stalactites, les gouttes d'eau à l'origine de la structure en déposant le carbonate de calcium qu'elles contiennent ne se détachent pas et restent sur place jusqu'à évaporation complète. Une telle formation peut croître dans toutes les directions. (fr)
- Геликтиты (от греч. ηλικιτός — «извивающийся») — морфологическая разновидность кальцита и арагонита в карстовых пещерах, представленная в виде вытянутых каменных «палочек», растущих в произвольных направлениях, причудливо изгибающихся и ветвящихся. В карстовых пещерах есть также несколько десятков типов натёчных образований, похожих внешне на геликтиты, но чрезвычайно различной структуры и с разными механизмами роста. (ru)
- Heliktiter (från grekiska ἕλιξ, "hélix", spiral/vriden) är en sällsynt form av kalksinter som bildas i karstgrottor. Denna form påminner inte om istappar som stalagmiter och stalaktiter utan avviker från lodlinjen och kan vara busklikt förgrenade. Förgreningarna är vanligen några millimeter tjocka och de kan vara flera decimeter långa. Inuti förgreningen förekommer små hålrum (liksom kapillärer) där kalkvattnet flyter fram. (sv)
- Геліктит (від грец. ηλικιτός — «звивається») — морфологічний різновид кальциту й арагоніту в карстових печерах. Це витягнуті кам'яні «палички», які зростають в абсолютно довільних напрямках, химерно згинаються і розгалужуються. Складається з кількох тісно зрощених кристалів або кристалічних пучків і мають тонкий внутрішній капілярний канальчиках-жолобок, по якому відбувається вступ живильного розчину від основи до кінчика геликтита, тобто його зростання відбувається під дією капілярних сил і тому, на відміну від інших печерних напливів, не залежить від напрямку дії сили тяжіння. Напрямок росту груп геліктитів може залежати від спрямування печерного вітру, що продуває печерні системи. Є описаний теоретичний механізм витягування живильного розчину на поверхню геликтита під дією капілярних си (uk)
|
.JPG){kind=link}
.jpg){kind=link}
