| dbo:abstract
|
- اللاعقلانية حركة فلسفية ظهرت في أوائل القرن التاسع عشر تؤكد على البعد غير العقلاني للحياة البشرية. بينما يرفضون المنطق ، يجادل اللاعقلانيون بأن الغريزة والمشاعر متفوقة على السبب في البحث عن المعرفة. يصف آرثر شوبنهاور العالم بأنه غير منظم بطريقة عقلانية. بما أن البشر يولدون كمظاهر أجسام من سعي غير عقلاني من أجل المعنى، فهم عرضة للألم والمعاناة. جادل أوسفالد سبينغلر بأن الرؤية المادية لكارل ماركس كانت مبنية على علمالقرن التاسع عشر ، في حين أن القرن العشرينسيكون عصر علم النفس. يعتقد جيورج لوكاش أن الفترة الأولى من اللاعقلانية نشأت مع وكيركغود ، في معركة ضد المفهوم الديالكتيكي للتقدم الذي تبنته المثالية الألمانية. (ar)
- L'irracionalisme és un moviment filosòfic del segle XX que afirmava la viabilitat d'usar altres mètodes per al coneixement fora de la raó. Va sorgir com a reacció al positivisme i al cientifisme, que considerava massa tancats. Per contra, valorava la intuïció com a mitjà de copsar les veritats profundes i l'art com la via per expressar-les. L'irracionalisme s'inspirava en Hegel (per la concepció dialèctica i per tant canviant de la vida, a diferència de la immutabilitat amb què es presenten les lleis científiques) i Nietzsche (per l'afirmació de l'instint, la voluntat i el desig com a forces més poderoses que la raó). (ca)
- Iracionalismus (z lat. irrationalis nerozumný) je obvykle pejorativní označení pro filosofické i životní postoje a názory, které zpochybňují nebo popírají:
* A) schopnost lidského rozumu pravdivě poznávat skutečnost (epistemologický iracionalismus),
* B) rozumovou poznatelnost skutečnosti jako takové (metafysický iracionalismus),
* C) možnost rozumného a rozumového vedení života (etický iracionalismus). Místo toho hledají jiné, zpravidla vnitřní a neověřitelné způsoby poznání – intuici, cit, mystické vidění, esoteriku. Mají zpravidla blíž k umění než k vědě. (cs)
- Mit dem Begriff Irrationalismus (von irrational = „unvernünftig“) bezeichnet man eine Lehre oder Weltanschauung, die die Überzeugung ablehnt, dass die menschliche Vernunft (lateinisch ratio) eine hinreichende Erkenntnis der Welt erwerben kann. (de)
- Neraciismo indikas, ĝenerale, intensiga substreko aŭ ekzaltigo de neracia trajtoj de la homa psiko kaj/aŭ de la homa pensado. La psikologia neraciismo havas regantan funkcion en la vivo de la psiko . Metafizika neraciismo asertas, implicite se ne eksplicite, la ekziston de iu Esto absolute neracia, nome neracia por ĉiu menso, eĉ ĝi subtenas ke la Esto mem, en ĝia esenca fundamento plej profunda, estas neracia, ĝin taksante tial, lastfine, kiel blinda volo aŭ vitala impulso (Schopenhauer, Nietzsche, E. von Hartmann) aŭ ĝin senigante je ĉiu pozitiva eco. La metafizika neraciismo estas neakordigebla kun la pura koncepto pri Dio. Foje neraciistoj ne distingas la du pensfluojn kaj entuzisme ekzaltas instinkton, intuicion, imagopovon kaj la sentimenton, kiuj, foje ne estas taksataj neraciaj ĉe iuj filozofiaj sistemoj kiel en tiu de Aristotelo (Traktado pri pasioj de la animo) aŭ ĉe Spinozo (Ethica Ordine Geometrico Demonstrata): tiuj sistemoj konsideras intuicion fakulto super-racia kapabla alpaŝi la unuajn principojn kiuj estas la fundamento de la logiko. Tamen kutime en paralelaj sistemoj estas ekzaltata la blinda volo kiel privilegian instrumenton por la kono aŭ kogno pri la realo dum la racio estas opiniata nesufiĉa por adekvate ekspliki la kompleksecon de la sperto. (eo)
- Irrationalism is a philosophical movement that emerged in the early 19th century, emphasizing the non-rational dimension of human life. As they reject logic, irrationalists argue that instinct and feelings are superior to the reason in the research of knowledge. The term has often been used as a pejorative designation of criticisms against rationalism as a whole. The philosophy of rationalism, understood as having first emerged in the writings of Francis Bacon and René Descartes, has received a variety of criticisms since its inception. These may entail a view that certain things are beyond rational understanding, that total rationality is insufficient to human life, or that people are not instinctively rational and progressive. Ontological irrationalism, a position adopted by Arthur Schopenhauer, describes the world as not organized in a rational way. Since humans are born as bodies-manifestations of an irrational striving for meaning, they are vulnerable to pain and suffering. Oswald Spengler argued that the materialist vision of Karl Marx was based on nineteenth-century science, while the twentieth century would be the age of psychology: "We no longer believe in the power of reason over life. We feel that it is life which dominates reason." — Oswald Spengler. Politische Schriften, 1932. (en)
- El término irracionalismo, designa genéricamente a las corrientes filosóficas que privilegian el ejercicio de la voluntad y la individualidad por encima de la comprensión racional del mundo objetivo. Como tal, no se aplica a una escuela específica sino que designa una tendencia general en el curso de la historia de la filosofía. Sin embargo, por antonomasia suele aplicarse el término a las distintas corrientes existencialistas y nietzscheanas que reaccionaron contra la hegemonía de la filosofía positivista y neokantiana en la primera mitad del siglo XX. La validez del término es en sí una quaestio disputata en el seno de la filosofía; los defensores de posiciones racionalistas argumentan que todavía la crítica de la comprensibilidad del mundo o de la primacía de las facultades intelectivas sobre las pulsiones psíquicas o biológicas se realiza mediante la razón. Por este motivo, se prefiere a veces aplicar la denominación de vitalismo. (es)
- L'irrationalisme est une doctrine ou un comportement qui s'établit sur le refus ou la relativisation de la raison. Il accorde généralement la primauté à l'intuition par rapport à la rationalité scientifique et se montre souvent hostile au rationalisme. On entend également par « irrationalisme » toute tentative faite pour diminuer le rôle de la raison dans un certain domaine de connaissances. Par exemple, dans les sciences naturelles, l’irrationalisme consiste à accorder au hasard et à l’indétermination une place plus importante qu'au déterminisme causal, tandis que dans les sciences sociales, l'irrationalisme est associé à une relativisation des connaissances scientifiques interprétées comme des croyances produites par une société ou une civilisation donnée. Il est convenu de distinguer deux grandes catégories d'irrationalisme : 1.
* Les doctrines suivant lesquelles la raison ne peut connaître la réalité (ou n’en peut connaître qu’une partie), parce que celle-ci est inconnaissable, comme l'affirment les sceptiques (Pyrrhon, Hume), les agnostiques, les sophistes, les idéalistes kantiens, les positivistes, etc. ; 2.
* Les doctrines suivant lesquelles la raison ne peut connaître la réalité (ou n’en peut connaître qu’une partie) parce que la réalité n'est pas connaissable par la raison mais par d’autres modes de connaissance, en particulier par l’intuition ou le « sentiment intérieur », position défendue par les penseurs mystiques (Eckhart, Boehme), les néoplatoniciens (Plotin, Paracelse), les philosophes romantiques (Schelling) et spiritualistes (Bergson). Toutefois, dans la mesure où la seconde thèse dévalorise l'usage de la raison dans le processus même de la connaissance, c'est cette seconde catégorie d'irrationalisme qui est le plus souvent désignée par ce terme. (fr)
- 비합리주의(非合理主義)는 세계를 이성의 힘으로는 인식할 수 없다고 하는 입장이다. 역사적으로는 이성의 힘을 신뢰하는 합리주의(이성주의)에 대립하는 사상으로서 발생했다. 독일 관념론의 이성주의에 대립하는 낭만주의(피히테), 생의 철학(쇼펜하우어, 니체, 딜타이 등), 현대의 과학적 합리주의가 낳은 인간 소외(人間疎外) 상황에 비판적인 실존주의의 사상(키르케고르, 하이데거, 사르트르) 등이 이에 속한다. (ko)
- Per irrazionalismo si intende genericamente un atteggiamento di pensiero in polemica con le dottrine che si riferiscono alla ragione come unico strumento che, tramite distinzioni, definizioni e deduzioni, sia in grado di dare una visione coerente, chiara e distinta, della realtà. (it)
- Irracjonalizm (łac. irrationalis - nierozumowy) - pogląd filozoficzny głoszący, że rzeczywistości nie da się poznać w racjonalny sposób, przypisujący najwyższą wartość pozarozumowym środkom poznawczym. Irracjonalizm był postawą typową dla romantyzmu i modernizmu. Henri Bergson uważał, że człowiek ma do dyspozycji dwie władze poznawcze: intelekt i intuicję, stawiając wyżej intuicję. Irracjonalizm jest również ujmowany w opozycji do racjonalizmu i antyirracjonalizmu. Irracjonalizm uznaje za wartościowe nie tylko zjawiska intersubiektywne i dające się potwierdzić doświadczalnie. Współcześnie termin "irracjonalny" w języku potocznym jest używany jako synonim bezsensu, głupoty etc. Lista szkół i filozofów irracjonalnych
* orfizm
* Pitagoras i Pitagorejczycy
* Plotyn i Neoplatonizm
* Blaise Pascal
* Adam Smith
* Jean-Jacques Rousseau
* Arthur Schopenhauer
* Søren Kierkegaard
* Martin Heidegger
* Friedrich Nietzsche (pl)
- Irracionalismo (ou também crítica ao racionalismo) é uma designação pejorativa de críticas voltada ao racionalismo. Enquanto o irracionalismo é, neste sentido, geralmente entendido como um movimento filosófico ambiguamente definido dos séculos XIX e início do XX, tais críticas "não compartilham uma tradição filosófica tanto quanto uma disposição cética em relação à noção, comum entre os pensadores modernos, que existe apenas um padrão de racionalidade ou razoabilidade, e que esse padrão é ou deve ser tirado das pressuposições, métodos e lógica das ciências naturais." A filosofia do racionalismo, entendida como tendo surgido pela primeira vez nos escritos de Francis Bacon e René Descartes, recebeu uma variedade de críticas desde o seu início. Isso pode implicar uma visão de que certas coisas estão além da compreensão racional, que a racionalidade total é insuficiente para a vida humana ou que as pessoas não são instintivamente racionais e progressistas. O irracionalismo ontológico, posição adotada por Arthur Schopenhauer, descreve o mundo como não organizado de forma racional. Visto que os humanos nascem como manifestações do corpo de uma busca irracional por um significado, eles são vulneráveis à dor e ao sofrimento. Oswald Spengler argumentou que a visão materialista de Karl Marx foi baseada na ciência do século XIX, enquanto o século XX seria a era da psicologia: "Não acreditamos mais no poder da razão sobre a vida. Sentimos que é a vida que domina a razão."— Oswald Spengler. Politische Schriften, 1932. (pt)
- Иррационали́зм (от лат. irratiōnālis — неразумный, бессознательный) — философские концепции и учения, ограничивающие или отрицающие, в противоположность рационализму, роль разума в постижении мира. Иррационализм предполагает существование областей миропонимания, недоступных разуму, и достижимых только через такие вещи как интуиция, чувства, вера, инстинкт, откровения и т. п. Таким образом, иррационализм утверждает иррациональный характер действительности. Иррационалистические тенденции в той или иной мере присущи таким философам, как Шопенгауэр, Ницше, Шеллинг, Кьеркегор, Якоби, Дильтей, Шпенглер, Бергсон. (ru)
- Ірраціоналізм (лат. irrationalis — несвідоме, нерозумне) — філософські течії, що проголошують верховенство чуттєвого початку і роблять його основною характеристикою як самого світу, так і світосприйняття. На противагу філософській класиці, що висунула на перше місце розум і раціональність та поставила як основну мету виявлення внутрішньої логіки процесів, пост-класична філософія знаменує собою відмову від визнання розумних підстав дійсності і висуває на перший план ірраціональний момент. Хоча певні ірраціоналістські тенденції можна простежити протягом тривалого розвитку філософії, сам термін «ірраціоналізм», відносять все-таки до філософських напрямків кінця 19-го — початку 20 століть. Особливо яскраво ірраціоналістська філософія була представлена в цей час філософією життя — Дільтей, Шпенглер, Бергсон. Розуму було відведено утилітарне місце в пізнанні, а ірраціональне було чітко тематизовано й проблематизовано, завдяки чому був розширений і обґрунтований новий предмет філософського осмислення у вигляді інтуїтивного, до — або позатеоретичного знання, а сама філософія з мислення про світ у поняттях перетворилася в розуміння (або інтуїтивне сприйняття) в принципі непізнаваної силами одного тільки розуму дійсності. У соціологічному й культурологічному відношенні ірраціоналістські погляди часто настроєні проти соціальних і культурних інновацій, які сприймаються як поширення влади науки й техніки та ствердження просвітительських духовних цінностей. Прихильники ірраціоналізму вважають це ознакою занепаду справді творчого культурного початку (як, наприклад, Шпенглер у роботі «Занепад Європи»). У Німеччині, приміром, ірраціоналізм знайшов свої найреакційніші форми в області політичних теорій у націонал-соціалізмі, що заперечували саморегуляцію соціальних спільнот за допомогою суспільних законів. З сучасної точки зору раціоналізм й ірраціоналізм є взаємодоповнюючими сторонами реальності в дусіпринципу доповнюваності Нільса Бора. (uk)
|
| rdfs:comment
|
- Iracionalismus (z lat. irrationalis nerozumný) je obvykle pejorativní označení pro filosofické i životní postoje a názory, které zpochybňují nebo popírají:
* A) schopnost lidského rozumu pravdivě poznávat skutečnost (epistemologický iracionalismus),
* B) rozumovou poznatelnost skutečnosti jako takové (metafysický iracionalismus),
* C) možnost rozumného a rozumového vedení života (etický iracionalismus). Místo toho hledají jiné, zpravidla vnitřní a neověřitelné způsoby poznání – intuici, cit, mystické vidění, esoteriku. Mají zpravidla blíž k umění než k vědě. (cs)
- Mit dem Begriff Irrationalismus (von irrational = „unvernünftig“) bezeichnet man eine Lehre oder Weltanschauung, die die Überzeugung ablehnt, dass die menschliche Vernunft (lateinisch ratio) eine hinreichende Erkenntnis der Welt erwerben kann. (de)
- 비합리주의(非合理主義)는 세계를 이성의 힘으로는 인식할 수 없다고 하는 입장이다. 역사적으로는 이성의 힘을 신뢰하는 합리주의(이성주의)에 대립하는 사상으로서 발생했다. 독일 관념론의 이성주의에 대립하는 낭만주의(피히테), 생의 철학(쇼펜하우어, 니체, 딜타이 등), 현대의 과학적 합리주의가 낳은 인간 소외(人間疎外) 상황에 비판적인 실존주의의 사상(키르케고르, 하이데거, 사르트르) 등이 이에 속한다. (ko)
- Per irrazionalismo si intende genericamente un atteggiamento di pensiero in polemica con le dottrine che si riferiscono alla ragione come unico strumento che, tramite distinzioni, definizioni e deduzioni, sia in grado di dare una visione coerente, chiara e distinta, della realtà. (it)
- اللاعقلانية حركة فلسفية ظهرت في أوائل القرن التاسع عشر تؤكد على البعد غير العقلاني للحياة البشرية. بينما يرفضون المنطق ، يجادل اللاعقلانيون بأن الغريزة والمشاعر متفوقة على السبب في البحث عن المعرفة. يصف آرثر شوبنهاور العالم بأنه غير منظم بطريقة عقلانية. بما أن البشر يولدون كمظاهر أجسام من سعي غير عقلاني من أجل المعنى، فهم عرضة للألم والمعاناة. جادل أوسفالد سبينغلر بأن الرؤية المادية لكارل ماركس كانت مبنية على علمالقرن التاسع عشر ، في حين أن القرن العشرينسيكون عصر علم النفس. (ar)
- L'irracionalisme és un moviment filosòfic del segle XX que afirmava la viabilitat d'usar altres mètodes per al coneixement fora de la raó. Va sorgir com a reacció al positivisme i al cientifisme, que considerava massa tancats. Per contra, valorava la intuïció com a mitjà de copsar les veritats profundes i l'art com la via per expressar-les. (ca)
- Neraciismo indikas, ĝenerale, intensiga substreko aŭ ekzaltigo de neracia trajtoj de la homa psiko kaj/aŭ de la homa pensado. La psikologia neraciismo havas regantan funkcion en la vivo de la psiko . Metafizika neraciismo asertas, implicite se ne eksplicite, la ekziston de iu Esto absolute neracia, nome neracia por ĉiu menso, eĉ ĝi subtenas ke la Esto mem, en ĝia esenca fundamento plej profunda, estas neracia, ĝin taksante tial, lastfine, kiel blinda volo aŭ vitala impulso (Schopenhauer, Nietzsche, E. von Hartmann) aŭ ĝin senigante je ĉiu pozitiva eco. La metafizika neraciismo estas neakordigebla kun la pura koncepto pri Dio. (eo)
- El término irracionalismo, designa genéricamente a las corrientes filosóficas que privilegian el ejercicio de la voluntad y la individualidad por encima de la comprensión racional del mundo objetivo. Como tal, no se aplica a una escuela específica sino que designa una tendencia general en el curso de la historia de la filosofía. Sin embargo, por antonomasia suele aplicarse el término a las distintas corrientes existencialistas y nietzscheanas que reaccionaron contra la hegemonía de la filosofía positivista y neokantiana en la primera mitad del siglo XX. (es)
- Irrationalism is a philosophical movement that emerged in the early 19th century, emphasizing the non-rational dimension of human life. As they reject logic, irrationalists argue that instinct and feelings are superior to the reason in the research of knowledge. The term has often been used as a pejorative designation of criticisms against rationalism as a whole. Oswald Spengler argued that the materialist vision of Karl Marx was based on nineteenth-century science, while the twentieth century would be the age of psychology: — Oswald Spengler. Politische Schriften, 1932. (en)
- L'irrationalisme est une doctrine ou un comportement qui s'établit sur le refus ou la relativisation de la raison. Il accorde généralement la primauté à l'intuition par rapport à la rationalité scientifique et se montre souvent hostile au rationalisme. Il est convenu de distinguer deux grandes catégories d'irrationalisme : Toutefois, dans la mesure où la seconde thèse dévalorise l'usage de la raison dans le processus même de la connaissance, c'est cette seconde catégorie d'irrationalisme qui est le plus souvent désignée par ce terme. (fr)
- Irracjonalizm (łac. irrationalis - nierozumowy) - pogląd filozoficzny głoszący, że rzeczywistości nie da się poznać w racjonalny sposób, przypisujący najwyższą wartość pozarozumowym środkom poznawczym. Irracjonalizm był postawą typową dla romantyzmu i modernizmu. Henri Bergson uważał, że człowiek ma do dyspozycji dwie władze poznawcze: intelekt i intuicję, stawiając wyżej intuicję. Irracjonalizm jest również ujmowany w opozycji do racjonalizmu i antyirracjonalizmu. Irracjonalizm uznaje za wartościowe nie tylko zjawiska intersubiektywne i dające się potwierdzić doświadczalnie. (pl)
- Irracionalismo (ou também crítica ao racionalismo) é uma designação pejorativa de críticas voltada ao racionalismo. Enquanto o irracionalismo é, neste sentido, geralmente entendido como um movimento filosófico ambiguamente definido dos séculos XIX e início do XX, tais críticas "não compartilham uma tradição filosófica tanto quanto uma disposição cética em relação à noção, comum entre os pensadores modernos, que existe apenas um padrão de racionalidade ou razoabilidade, e que esse padrão é ou deve ser tirado das pressuposições, métodos e lógica das ciências naturais." (pt)
- Иррационали́зм (от лат. irratiōnālis — неразумный, бессознательный) — философские концепции и учения, ограничивающие или отрицающие, в противоположность рационализму, роль разума в постижении мира. Иррационализм предполагает существование областей миропонимания, недоступных разуму, и достижимых только через такие вещи как интуиция, чувства, вера, инстинкт, откровения и т. п. Таким образом, иррационализм утверждает иррациональный характер действительности. (ru)
- Ірраціоналізм (лат. irrationalis — несвідоме, нерозумне) — філософські течії, що проголошують верховенство чуттєвого початку і роблять його основною характеристикою як самого світу, так і світосприйняття. З сучасної точки зору раціоналізм й ірраціоналізм є взаємодоповнюючими сторонами реальності в дусіпринципу доповнюваності Нільса Бора. (uk)
|
